Włodzimierz Bednarski

Który papież wprowadził niedzielę?

dodane: 2015-04-02
Czy to któryś z papieży wprowadził niedzielę? Czy może była ona spuścizną apostolską? Artykuł nasz odpowiada na te pytania.

Który papież wprowadził niedzielę?

 

         Pytanie zawarte w tytule tego artykułu zadają najczęściej adwentyści (także Świadkowie Jehowy). Jest ono podchwytliwe, gdyż sugeruje, że Biblia nic nie mówi o niedzieli. Zresztą adwentyści na ogół twierdzą, że to nie papież wprowadził niedzielę do Kościoła Katolickiego, ale cesarz Konstantyn w IV w.

 

         Kto zatem wprowadził niedzielę w chrześcijaństwie?

         Zanim odpowiemy na to pytanie przedstawiamy oficjalne stanowiska Adwentystów Dnia Siódmego i Świadków Jehowy.

 

         Oto rozdziały z których składa się nasz artykuł:

 

         Adwentyści a początek niedzieli w chrześcijaństwie

         Świadkowie Jehowy a początek niedzieli w chrześcijaństwie

         Apostoł Piotr i niedziela

         Wczesne teksty poapostolskie

 

Adwentyści a początek niedzieli w chrześcijaństwie

 

         Uczony i pisarz adwentystów Zachariasz Łyko (zm. 2008) nie utożsamia początków niedzieli w chrześcijaństwie z jakimkolwiek papieżem czy cesarzem Konstantynem w IV w., ale z Justynem Męczennikiem (ur. 100) i to już około roku 150.

Nie pisze Z. Łyko, że Justyn wprowadził niedzielę chrześcijańską, ale iż ją opisał jako istniejącą w jego czasach. Oczywiście adwentysta ten ‘czepia się’ tego, że nie była wtedy niedziela dniem odpoczynku, a tylko dniem „nabożeństwa eucharystycznego”.

         Ale cieszy nas i to, że Z. Łyko choć w roku 150 widzi początki niedzieli u chrześcijan, a nie dopiero w IV wieku. Oto jego słowa:

 

„Pierwsze wzmianki o niedzieli sięgają połowy II w. po Chr. i pochodzą od Justyna Męczennika (100-167). Oto co na temat niedzieli powiedział ten chrześcijański pisarz: »W dniu zwanym Dniem Słońca odbywa się zebranie wszystkich razem, z miast i ze wsi, w jednym miejscu. Czyta się pamiętniki apostolskie lub pisma prorockie. (...) Potem... przynoszą chleb, wino i wodę, przełożony zanosi modlitwy... udziela i rozdaje każdemu z tego. (...) W dniu Słońca, zaś schodzimy się razem, ponieważ jest to pierwszy dzień, w którym Bóg... stworzył świat, a także ponieważ Jezus Chrystus, nasz Zbawca tego dnia wstał z martwych [Apologia pierwsza, 67]«.

Jak wynika z wypowiedzi Justyna, niedziela – zwana przez niego »Dniem Słońca« - nie była dniem w ścisłym znaczeniu świętym, w dniu tym odbywały się jedynie nabożeństwa eucharystyczne na pamiątkę zmartwychwstania Pańskiego. Ponadto święcenie niedzieli nie polegało na wstrzymaniu się od pracy, lecz przede wszystkim na udziale w nabożeństwie eucharystycznym. Potwierdza to ks. W. Zalewski: »Już Didache i św. Justyn mówią o święceniu niedzieli przez wysłuchanie Mszy św. (...)«” (Nauki Pisma Świętego Z. Łyko, W-wa 1989, s. 191).

 

         Dziwi to, że Z. Łyko chciałby by u pierwszych chrześcijan wstrzymywanie się od pracy miało być ważniejsze niż udział w nabożeństwie eucharystycznym „na pamiątkę zmartwychwstania Pańskiego”. Jednak to wynika z dzisiejszego podejścia adwentystów, dla których zapewne ważniejszy jest odpoczynek cielesny niż udział w ich nabożeństwie.

         Jeśli, jak widać, Justyn nie był tym, który wprowadza niedzielę (bo nie był papieżem), to kto był jej prekursorem?

Na to pytanie Z. Łyko już nie odpowiada, choć wspomniał ‘znienacka’ o piśmie chrześcijańskim Didache z I wieku, które przywołał za ks. W. Zalewskim (patrz powyżej)!

         Mamy więc prawo sądzić, że Justyn przejął zwyczaj obchodzenia niedzieli od swych poprzedników w wierze.

Czy posiadamy takie teksty, które o tym mówią?

Oczywiście i to kilka. Przedstawimy je poniżej po przytoczeniu tekstów biblijnych.

 

Świadkowie Jehowy a początek niedzieli w chrześcijaństwie

 

         Świadkowie Jehowy mieli dotychczas dwa stanowiska odnośnie niedzieli.

         Gdy Towarzystwo Strażnica samo obchodziło niedzielę, zaprzeczało by cesarz Konstantyn w IV w. był twórcą niedzieli chrześcijańskiej.

Później, po roku 1932, organizacja ta zmieniła zdanie na odwrotne.

 

         Niedziela wprowadzona przez pierwszych chrześcijan

 

         Początkowo, przynajmniej do roku 1932, Towarzystwo Strażnica broniło niedzieli chrześcijańskiej:

 

         „Pytanie: Czy chrześcijanina obowiązuje święcenie niedzieli? Jak mi wiadomo, zamieniono sobotę na niedzielę za czasów rzymskiego cesarza Konstantego Wielkiego.

Odpowiedź: Zupełnie mylne jest mniemanie, że święcenie niedzieli datuje się od czasu rzymskiego cesarza Konstantego Wielkiego. Wprawdzie cesarz ten wydał dekret, który nakazywał ówczesnemu nominalnemu chrześcijaństwu sprawowanie swych obrządków religijnych w niedzielę i powstrzymywanie się w tym dniu od wszelkiej pracy ręcznej, jednak istotnie święcenie niedzieli wzięło swój początek już za życia pierwszych chrześcijan. Okoliczność, że Pan nasz powstał z umarłych w niedzielę i że się po zmartwychwstaniu przeważnie w tym dniu ukazywał swym uczniom, skłoniła pierwszych chrześcijan do zbierania się w niedzielę na pamiątkę wielkiej radości, jakiej doznali z powodu zmartwychwstania Jezusa. Również obrządek łamania chleba obchodzili w owym dniu, na pamiątkę niedzieli, w którą ukazał się im Jezus, którego poznali przy łamaniu chleba, kiedy im dostatecznie dowiódł, że to był on sam, chociaż bardzo zmieniony, i że im wtedy »otworzył zmysł, żeby zrozumieli Pisma« (Ew. Łukasza 24:35-43). (...) Nawet ludzie nie znający Pisma Św. przyznają, że po sześciu dniach pracy człowiekowi potrzebny jest dzień wypoczynku. Z tego też względu prawdziwi chrześcijanie dobrze czynią, jeżeli święcą niedzielę, tembardziej że ustawodawstwo w krajach tak zwanych chrześcijańskich niedzielę przepisuje jako dzień wypoczynku. Naturalnie naśladowcy Chrystusa w niedzielę nie tylko modlić się będą i śpiewać, ale będą się starali w tym dniu szczególnie nieść poselstwo o Królestwie Bożym innym ludziom” (Złoty Wiek 15.04 1932 s. 123).

 

         Niedziela wprowadzona przez cesarza Konstantyna

 

         Dziś Towarzystwo Strażnica, które obecnie zwalcza niedzielę, sugeruje że nie zmartwychwstanie Jezusa i teksty biblijne były inspiracją dla chrześcijan na obranie niedzieli, ale raczej cesarz Konstantyn był wprowadzającym ją do chrześcijaństwa:

 

„W obu tych sprawach cesarz Konstantyn poparł biskupów rzymskich. W 321 roku n.e. wprowadził mianowicie obowiązkowe świętowanie niedzieli, a w roku 325 n.e. narzucił na soborze nicejskim doktrynę o trójcy. Zespolił odstępczy chrystianizm z kultem pogańskich Rzymian, po czym tę »powszechną«, czyli »katolicką« formę wielbienia uczynił religią państwową” (Strażnica Rok CV [1984] Nr 9 s. 7).

 

         „Po śmierci Jezusa jego apostołowie nigdy nie nakazali obchodzenia sabatu. Nie wymieniono go wśród wymagań obowiązujących chrześcijan ani w Dziejach 15:28, 29, ani później. Nie ustanowiono też nowego sabatu, ‘dnia Pańskiego’. Choć Jezus zmartwychwstał w dniu nazywanym dziś niedzielą, Biblia nigdzie nie wskazuje, by ten dzień miał być upamiętniany jako ‘nowy sabat’ albo w jakikolwiek inny sposób. Niektórzy usiłują uzasadnić świętowanie niedzieli wersetami z 1 Koryntian 16:2 i Dziejów 20:7. Ale w liście do Koryntian Paweł jedynie zachęcił chrześcijan, by każdego pierwszego dnia tygodnia odkładali w swych domach pewną sumę na potrzeby braci w Jerozolimie. Pieniędzy tych nie mieli przekazywać w miejscu zebrań; należało je zatrzymać do przyjazdu apostoła. A spotkanie Pawła z braćmi z Troady w pierwszym dniu tygodnia, opisane w Dziejach Apostolskich, nie mogło się odbyć kiedy indziej, skoro następnego dnia udawał się on w dalszą podróż. Jak widać, pierwsi chrześcijanie nie obchodzili ani dni, ani lat sabatowych. Dopiero w 321 r. cesarz Konstantyn postanowił, że niedziela (łac. dies Solis [‘dzień Słońca’], starodawna nazwa związana z astrologią i kultem słońca, a nie sabbatum [‘sabat’] ani dies Domini [‘dzień Pański’]) ma być dniem odpoczynku dla wszystkich z wyjątkiem rolników” (Wnikliwe poznawanie Pism 2006 t. II, s. 658).

 

         Widzimy zatem, że Towarzystwo Strażnica miało dwie różne historie dla wprowadzenia niedzieli w chrześcijaństwie. Pierwsza z nich obowiązywała od roku 1879, gdy zaczęto wydawać Strażnicę, do co najmniej roku 1932, a druga nauka obowiązuje dziś.

 

Apostoł Piotr i niedziela

 

         Ponieważ nie istnieje żaden dokument papieski z wieków I-III dotyczący wprowadzenia niedzieli, jako dnia świątecznego w chrześcijaństwie, mamy prawo sądzić, że dzień ten wierni i kolejni papieże przejęli od pierwszych chrześcijan, którym przewodził Apostoł Piotr.

         Przywołamy tutaj biblijne teksty o niedzieli, w których występuje Apostoł Piotr osobiście lub jako jeden Jedenastu. Jeśli więc łączony jest on z tym dniem, więc zrozumiały jest fakt, że i kolejni chrześcijanie także niedzielę zmartwychwstania Pana upamiętniali.

         Gdyby nieistotny był dzień zmartwychwstania Pana, to nie byłoby potrzeby konkretne określanie tego dnia. Wystarczyłyby przecież wielokrotnie powtarzane przez Chrystusa słowa, że „Syn Człowieczy będzie zabity, a trzeciego dnia zmartwychwstanie” (np. Mt 17:23).

         A jednak każdy z Ewangelistów akcentuje niedzielę, jako dzień zmartwychwstania Jezusa. Dlaczego?

 

         Piotr powiadomiony w niedzielę o zmartwychwstaniu Pana

 

„Po upływie szabatu, o świcie pierwszego dnia tygodnia przyszła Maria Magdalena i druga Maria obejrzeć grób. (...). A idźcie szybko i powiedzcie Jego uczniom: Powstał z martwych i oto udaje się przed wami do Galilei. Tam Go ujrzycie. Oto, co wam powiedziałem». Pośpiesznie więc oddaliły się od grobu, z bojaźnią i wielką radością, i biegły oznajmić to Jego uczniom” (Mt 28:1, 7-8).

 

         „Lecz idźcie, powiedzcie Jego uczniom i Piotrowi: Idzie przed wami do Galilei, tam Go ujrzycie, jak wam powiedział” (Mk 16:7).

 

         „A pierwszego dnia po szabacie, wczesnym rankiem, gdy jeszcze było ciemno, Maria Magdalena udała się do grobu i zobaczyła kamień odsunięty od grobu. Pobiegła więc i przybyła do Szymona Piotra i do drugiego ucznia, którego Jezus kochał” (J 20:1-2).

 

         Piotr w niedzielę stwierdza, że grób jest pusty

 

         „W pierwszy dzień tygodnia poszły skoro świt do grobu, niosąc przygotowane wonności (...) Jednakże Piotr wybrał się i pobiegł do grobu; schyliwszy się, ujrzał same tylko płótna. I wrócił do siebie, dziwiąc się temu, co się stało” (Łk 24:1, 12).

 

         „A pierwszego dnia po szabacie, wczesnym rankiem, gdy jeszcze było ciemno, Maria Magdalena udała się do grobu i zobaczyła kamień odsunięty od grobu. Pobiegła więc i przybyła do Szymona Piotra i do drugiego ucznia, którego Jezus kochał, i rzekła do nich: «Zabrano Pana z grobu i nie wiemy, gdzie Go położono». Wyszedł więc Piotr i ów drugi uczeń i szli do grobu. Biegli oni obydwaj razem, lecz ów drugi uczeń wyprzedził Piotra i przybył pierwszy do grobu. A kiedy się nachylił, zobaczył leżące płótna, jednakże nie wszedł do środka. Nadszedł potem także Szymon Piotr, idący za nim. Wszedł on do wnętrza grobu i ujrzał leżące płótna” (J 20:1-6).

 

         Piotr w niedzielę widzi zmartwychwstałego Pana

 

         „W tej samej godzinie wybrali się i wrócili do Jerozolimy. Tam zastali zebranych Jedenastu i innych z nimi, którzy im oznajmili: «Pan rzeczywiście zmartwychwstał i ukazał się Szymonowi».” (Łk 24:33-34).

 

         Piotr razem z Apostołami widzi w niedzielę zmartwychwstałego Pana

 

         „Po swym zmartwychwstaniu, wczesnym rankiem w pierwszy dzień tygodnia, Jezus ukazał się najpierw Marii Magdalenie (...) W końcu ukazał się samym Jedenastu, gdy siedzieli za stołem, i wyrzucał im brak wiary i upór, że nie wierzyli tym, którzy widzieli Go zmartwychwstałego.” (Mk 16:9, 14).

 

         Piotr w drugą niedzielę widzi zmartwychwstałego Pana

 

         „A po ośmiu dniach, kiedy uczniowie Jego byli znowu wewnątrz [domu] i Tomasz z nimi, Jezus przyszedł mimo drzwi zamkniętych, stanął pośrodku i rzekł: «Pokój wam!»” (J 20:26).

 

         Piotr w trzecią niedzielę widzi zmartwychwstałego Pana

 

         Znany pisarz adwentystów S. Bacchiocchi przytacza opinię jednego z uczonych, który uważa, że także ukazanie się Jezusa nad Jeziorem Tyberiadzkim (J 21:1-23) dokonało się w niedzielę (Od soboty do niedzieli Warszawa 1985, s. 94). Mają to potwierdzać np. słowa „To już trzeci raz, jak Jezus ukazał się uczniom od chwili, gdy zmartwychwstał” (J 21:14), nawiązujące do wcześniejszych dwóch niedziel (J 20:19, 26).

         To ukazanie się Jezusa, jak się okazuje, nie było trzecim, lecz czwartym opisanym przez Jana: J 20:14, 19, 26, 21:1-23. Widać więc, że Apostoł liczy „dni” ukazywań się Chrystusa (pierwsze dwa ukazania były tej samej niedzieli), a nie same objawienia, i w związku z tym jest bardzo prawdopodobne, że opis z J 21:14 dzieje się w kolejną niedzielę. Liczba trzech dni niedzielnych ma też zapewne swoje znaczenie symboliczne, dowartościowując kolejne niedziele.

 

         Piotr przemawiający w niedzielę Pięćdziesiątnicy

 

         „Kiedy nadszedł wreszcie dzień Pięćdziesiątnicy, znajdowali się wszyscy razem na tym samym miejscu. (...) Wtedy stanął Piotr razem z Jedenastoma i przemówił do nich donośnym głosem: «Mężowie Judejczycy i wszyscy mieszkańcy Jerozolimy, przyjmijcie do wiadomości i posłuchajcie uważnie mych słów!” (Dz 2:1, 14).

 

         Po tych świadectwach biblijnych nie dziwi fakt, że Apostoł Paweł dwa razy wspomina niedzielę (Dz 20:7 i 1Kor 16:2). Również Jan wymienia „dzień Pański” (Ap 1:10), który od najdawniejszych lat był utożsamiany w chrześcijaństwie z niedzielą.

Adwentyści bez żadnych świadectw historycznych z wieków I-III twierdzą, że w Ap 1:10 mowa jest o sobocie, a Świadkowie Jehowy uważają dla odmiany, iż ten „dzień Pański” to lata od roku 1914, choć kiedyś uważali, że to niedziela.

 

         Który więc papież zapoczątkował obchodzenie niedzieli? Czy nie Apostoł Piotr?

         Na kim wzorowali się późniejsi chrześcijanie, jak nie na Piotrze?

 

Wczesne teksty poapostolskie

 

         Powyżej wspomnieliśmy o Justynie Męczenniku, który około 150 roku opisał niedzielne zgromadzenie na Eucharystii. Napomknęliśmy też o piśmie Didache z I wieku, które adwentysta Z. Łyko ‘znienacka’ przywołał.

         Tu cytujemy fragmenty z chrześcijańskiego piśmiennictwa, świadczące o niedzieli, które powstały przed Justynem Męczennikiem (100-167), a właściwie przed jego opracowaniem (ok. 150 r.).

         Warto nadmienić, że i Świadkowie Jehowy w pewien sposób uznają powagę i starożytność pisma Didache, choć nie wspominają o niedzieli, o której mówi ono:

 

         „Jednym z najwcześniejszych pozabiblijnych zbiorów zasad wiary chrześcijańskiej jest Didache, czyli Nauka dwunastu apostołów. Zdaniem niektórych historyków dzieło to, składające się z 16 krótkich rozdziałów, pochodzi sprzed roku 100 n.e. Jego autor jest nieznany. Didache wyjaśnia, co powinni wiedzieć ludzie pragnący zostać chrześcijanami” (Strażnica Nr 3, 1992 s. 19).

 

         Didache (ok. 90 r. [uczeni datują od 70 do 150 r.])

 

         „W dniu Pana, w niedzielę, gromadźcie się razem, by łamać chleb i składać dziękczynienie, a wyznawajcie ponad to wasze grzechy, aby ofiara wasza była czysta. Niechaj nikt, kto ma jakiś spór ze swoim bratem, dopóki się nie pogodzą, nie bierze udziału w tym zgromadzeniu, aby nie została skalana wasza ofiara. Oto bowiem słowa Pana: ‘Na każdym miejscu i w każdym czasie składać mi będą ofiarę czystą, ponieważ jestem Królem wielkim, mówi Pan, a imię moje budzi podziw miedzy narodami’ [Ml 1:11, 14]” (Didache 14:1-3).

 

         Ignacy Antiocheński (†107)

 

         „8.(1) Nie dajcie się zwodzić obcymi naukami ani starymi baśniami bez żadnego pożytku. Jeśli bowiem dzisiaj jeszcze żyjemy według prawa żydowskiego, wyznajemy, że nie otrzymaliśmy łaski. (2) Boscy prorocy żyli według Jezusa Chrystusa i dlatego właśnie byli prześladowani. Natchnieni Jego łaską mieli moc przekonać tych, co wątpili, że Bóg jest jeden i że objawił się nam przez Jezusa Chrystusa, swojego Syna. On to jest Jego Słowem wychodzącym z milczenia, On też we wszystkim podobał się Temu, który Go posłał.

         9.(1) Tak więc nawet ludzie żyjący dawniej w starym porządku rzeczy doszli do nowej nadziei i nie zachowują już szabatu, ale obchodzą Dzień Pański, w którym to przez Jezusa Chrystusa i przez śmierć Jego także i nasze życie wzeszło jak słońce. Niektórzy wprawdzie temu przeczą, lecz przecież właśnie przez tę tajemnicę otrzymaliśmy wiarę i po to w niej trwamy...” (Do Kościoła w Magnezji 8:1-9:1).

 

         List Barnaby (ok. 130 r. [niektórzy uczeni datują na lata 70-79])

 

         „Powiedziano jeszcze także: ‘Będziesz święcił [szabat] z czystymi rękami i z czystym sercem’ [por. Wj 20:8]. Gdyby zatem w obecnym świecie mógł jakiś człowiek, tylko dlatego, że jest czystego serca, święcić ów dzień, który Bóg uświęcił, my bylibyśmy całkowicie w błędzie. Oto jednak dopiero wtedy osiągniemy prawdziwy odpoczynek, by móc święcić, kiedy najpierw sami zostaniemy usprawiedliwieni, kiedy sami otrzymamy to, co nam obiecano, kiedy nie będzie więcej niegodziwości, a Pan odnowi wszystkie rzeczy. Wówczas będziemy mogli święcić dzień siódmy, sami już uświęceni. Mówi im jeszcze: ‘Waszych świąt nowiu i szabatu nie mogę ścierpieć [Iz 1:13]’. Popatrzcie, co to znaczy: Nie te teraźniejsze szabaty są dla mnie przyjemne, lecz ten, który sam ustanowiłem i w którym doprowadziwszy wszystko do spoczynku uczynię początek dnia ósmego, to jest początek nowego świata. Dlatego też świętujemy z radością dzień ósmy: w dniu tym Jezus powstał z martwych i ukazawszy się [uczniom] wstąpił od nieba [Łk 24:51, J 20:17]” (List Barnaby 15:6-9).

 

         Dionizy z Koryntu (II w.). List do papieża Sotera (166-174)

 

         List poniższy cytujemy, choć powstał tuż po piśmie Justyna, gdyż Dionizy zwraca się w nim do papieża informując w nim między innymi o obchodzeniu niedzieli przez chrześcijan. Nie papież narzuca tu ten dzień, ale informowany jest o nim przez wiernych:

 

„Dzisiaj obchodziliśmy święty dzień Pański i czytaliśmy List Wasz, a będziemy go ku zbudowaniu naszemu zawsze odczytywali, tak samo jak ten, który pisaliście dawniej przez Klemensa (†101)” (List Dionizego do Rzymian; cytat za Historia Kościoła Euzebiusza, IV:23,11).

 

         Widzimy z powyższego, że niedziela nie była wprowadzona w wiekach I-III jakimś rozporządzeniem, ale była przede wszystkim ‘pozostałością’ po niedzielnym zmartwychwstaniu Chrystusa i po Apostołach, szczególnie po Piotrze, który przewodził temu kolegium apostolskiemu. Dwaj Apostołowie Paweł i Jan też osobiście wspominają niedzielę.

Zgłoś artykuł

Uwaga, w większości przypadków my nie udzielamy odpowiedzi na niniejsze wiadomości a w niektórych przypadkach nie czytamy ich w całości

Komentarze są zablokowane