Msza święta pogańskim obrządkiem??? (cz. 2)

Antyfona (lub pieśń) na wejście (najczęściej fragment Psalmu [90 różnych tekstów]) np.

Panie, zmiłuj się nade mną, bo nieustannie wołam do Ciebie. Tyś bowiem, Panie dobry i łaskawy, pełen łaski dla wszystkich, którzy Cię wzywają (Ps 86:3, 5).

Psalmy i pieśni śpiewane były w świątyni Izraela (2Sm 23:1, 1Krn 16:9, Jdt 16:1, Ps 9:12, Syr 47:9), w synagogach oraz przez chrześcijan (Dz 16:25, Rz 15:9, 1Kor 14:15, Ef 5:19, Kol 3:16, Jk 5:13). Patrz też słowa Klemensa Aleksandryjskiego („Kobierce” I:8,2-3; cytowane w cz. 1 tego artykułu).

K. W imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego.

W. Amen.

K. Miłość Boga Ojca, łaska naszego Pana Jezusa Chrystusa i dar jedności w Duchu Świętym niech będą z wami wszystkimi (lub np. Łaska i pokój od Tego, który jest i który był, i który przychodzi, niech będą z wami wszystkimi [lub 3 inne formy]).

W. I z duchem twoim.

Tekst „W imię Ojca…” jak w Mt 28:19.

Słowo „amen” występuje wiele razy w NT (np. Rz 9:5, 2Kor 1:20, Hbr 13:21).

Tekst „Miłość Boga...” prawie identyczny jak w 2Kor 13:13.

Tekst „Łaska i pokój…” jak w Ap 1:4.

Fragment „I z duchem twoim” nawiązuje do słów „Pan Jezus z duchem twoim” 2Tm 4:22; por. Ga 6:18, Flp 4:23, Flm 25.

Kapłan, diakon albo ministrant w zwięzłych słowach wprowadza wiernych w liturgię dnia.

Wspomnienie o tym, co zawierać będą odczytywane teksty biblijne i nawiązanie do danej uroczystości.

K. Uznajmy przed Bogiem, że jesteśmy grzeszni i błagajmy Go o miłosierdzie, abyśmy mogli godnie złożyć Najświętszą Ofiarę (lub Przeprośmy Boga za nasze grzechy, abyśmy mogli godnie przyjąć słowo Boże i złożyć Najświętszą Ofiarę [lub dwie inne formy]).

Fragmenty nawiązujące do Łk 18:13, 1J 1:8-9 i Jk 5:16.

Słowa o „godnym” składaniu ofiary nawiązują do 1Kor 10:21 i 11:27-31, a o „godnym” przyjęcia słowa Bożego do Flp 1:27 i 1Tes 2:4. O „ofierze” powiemy poniżej (patrz Liturgia eucharystyczna).

K. Panie, który zostałeś posłany, aby uzdrowić skruszonych w sercu, zmiłuj się nad nami.

W. Zmiłuj się nad nami.

K. Chryste, który przyszedłeś wzywać grzeszników, zmiłuj się nad nami.

W. Zmiłuj się nad nami.

K. Panie, który siedzisz po prawicy Ojca, aby się wstawiać za Twoim ludem, zmiłuj się nad nami.

W. Zmiłuj się nad nami (lub 10 innych form np. Panie, Synu Boży, który rodząc się z Maryi Dziewicy stałeś się naszym bratem, zmiłuj się nad nami. (...) Chryste, Synu Człowieczy, który znasz nasze słabości (...) Panie, Synu Jednorodzony Ojca Przedwiecznego, który przyjdziesz sądzić żywych i umarłych).

K. Niech się zmiłuje nad nami Bóg wszechmogący i odpuściwszy nam grzechy doprowadzi nas do życia wiecznego.

W. Amen.

Słowa o „skruszonych w sercu” nawiązują do Ps 34:19, 51:19, Iz 57:15.

Uzdrawiane skruszonych serc nawiązuje do 1P 2:24, Iz 53:5.

Fragment o zmiłowaniu nawiązuje do słów „Panie, zmiłuj się nad nami” (Ps 123:3), „Jezusie, Mistrzu, ulituj się nad nami!” (Łk 17:13) por. Ps 6:3, 30:11, 31:10, 41:5, 51:3, Mk 10:48.

Fragment o wzywaniu grzeszników nawiązuje do Mk 2:17.

Fragment o siedzeniu po prawicy Ojca i wstawianiu się za nas nawiązuje do Hbr 7:25, 9:24, 10:12, 12:2.

Fragment w nawiasie nawiązuje do Mt 1:23, Mk 3:35, Rz 8:29, Mt 8:17, Hbr 4:15, Dn 7:13-14, 2Tm 4:1.

Fragment o odpuszczeniu grzechów i życiu wiecznym nawiązuje do 1J 1:9, Dz 26:18 („odpuszczenie grzechów i dziedzictwo ze świętymi”).

K. i W. Chwała na wysokości Bogu, a na ziemi pokój ludziom dobrej woli.

Chwalimy Cię. Błogosławimy Cię. Wielbimy Cię. Wysławiamy Cię. Dzięki Ci składamy,

bo wielka jest chwała Twoja.

Panie Boże, Królu nieba, Boże Ojcze wszechmogący.

Panie, Synu Jednorodzony, Jezu Chryste. Panie Boże, Baranku Boży, Synu Ojca.

Który gładzisz grzechy świata, zmiłuj się nad nami.

Który gładzisz grzechy świata, przyjm błaganie nasze.

Który siedzisz po prawicy Ojca, zmiłuj się nad nami.

Albowiem tylko Tyś jest święty.

Tylko Tyś jest Panem.

Tylko Tyś Najwyższy, Jezu Chryste.

Z Duchem Świętym w chwale Boga Ojca. Amen.

Hymn Gloria wprowadzony został do liturgii przez św. Telesfora, papieża w latach 125-136 („Patrologia” ks. dr J. Czuj, Poznań 1953, s. 32).

Słowa tej modlitwy nawiązują do wielu fragmentów Pisma Św. Oto najważniejsze z nich: Łk 2:14, Ap 4:11, 5:13, 7:12, J 20:28, J 1:29, 1P 3:15, Ef 4:5, 1Kor 8:6, Jud 4, 1P 5:4, J 16:14, 2P 1:17, J 1:14, Mt 28:19.

K. Módlmy się.

Boże, źródło wszelkiego dobra, wysłuchaj nasze pokorne prośby i spraw, abyśmy przez Ciebie natchnieni poznawali, co jest słuszne, i z Twoją pomocą to wypełniali. Przez naszego Pana Jezusa Chrystusa, Twojego Syna, który z Tobą żyje i króluje w jedności Ducha Świętego, Bóg przez wszystkie wieki wieków (lub 89 innych podobnych form modlitwy).

W. Amen.

Słowa modlitwy nawiązują do wielu fragmentów Pisma Św. Oto najważniejsze z nich: Ps 36:10, Wj 15:2, Jr 2:13, Ap 21:6, Ps 86:6, 25:4, 119:125, Kol 3:17, 2Kor 13:13, Rz 9:5, Ga 1:5.

Pierwsze czytanie.

L. Odczytuje fragment ze Starego Testamentu lub Dziejów Apostolskich.

Oto słowo Boże.

W. Bogu niech będą dzięki.

Za czasów Chrystusa i Apostołów w synagogach odczytywano teksty Starego Testamentu (Łk 4:16-20, Dz 13:15). Później, jak podaje Justyn Męczennik (patrz cz. 1 tego artykułu), na Mszy świętej „czyta się Pamiętniki apostolskie albo Pisma prorockie”.

Dziękowanie Bogu patrz Ps 35:18, Ap 11:17.

Śpiewanie lub odmawianie fragmentu Psalmu.

Patrz powyżej Obrzędy wstępne.

Drugie czytanie.

L. Odczytuje fragment z Listów Apostolskich.

W. Bogu niech będą dzięki.

Listy Apostołów odczytywano w Kościele: „A skoro list zostanie u was odczytany, postarajcie się, by odczytano go też w Kościele w Laodycei, a wy żebyście też odczytali list z Laodycei” Kol 4:16. Por. też wypowiedź Tertuliana („Preskrypcja przeciw heretykom” 36; patrz cz. 1 tego artykułu).

W. Odśpiewanie Alleluja.

Nawiązanie do Alleluja występującego wielokrotnie w Psalmach (Ps 104:35, 105:45, 106:1, 48, 111:1, 112:1, 113:1, 9, 114:1, 116:1, 117:1, 118:1, 135:1, 21, 136:1, 146:1, 10, 147, 1, 20, 148:1, 14, 149:1, 9, 150:1, 6) i w liturgii niebiańskiej (Ap 19:1, 3-4, 6).

Przed odczytaniem Ewangelii.

K. (cicho) Wszechmogący Boże, oczyść serce i usta moje, abym godnie głosił Twoją świętą Ewangelię.

Słowa nawiązujące do wielu fragmentów z Pisma Św., takich jak: Ps 19:13, 51:4, 17, 61:3, 86:11, 119:36.

K. Pan z wami.

W. I z duchem Twoim.

K. Słowa Ewangelii według świętego ...

W. Chwała Tobie, Panie.

K. Odczytuje fragment Ewangelii.

Oto słowo Boże.

W. Chwała Tobie, Chryste.

K. (cicho) Niech słowa Ewangelii zgładzą nasze grzechy.

Fragment nawiązujący do słów „Niech Pan będzie z wami!” (Rt 2:4), „z nami Bóg” (Iz 8:10), „Pan z Tobą” Łk 1:28.

Słowa „I z duchem Twoim” patrz powyżej Obrzędy wstępne. Te dwie formuły stosowane były wg Hipolita Rzymskiego już ok. 215 r. (patrz cz. 1 tego artykułu).

Justyn Męczennik podaje, że na Mszy świętej „czyta się Pamiętniki apostolskie [Ewangelie] albo Pisma prorockie” (patrz cz. 1 tego artykułu).

Słowa o gładzeniu grzechów przez Ewangelię nawiązują do fragmentu „na życie i nieśmiertelność rzucił światło przez Ewangelię” 2Tm 1:10; patrz też Rz 2:16, Ef 3:6, 1J 1:9.

Homilia, wygłaszana we wszystkie niedziele i święta nakazane. W inne dni zalecana.

Chrystus w synagodze wygłosił to, co dziś nazywamy homilią (Łk 4:20-27; por. J 6:59, 18:20). W synagogach Apostołowie również nauczali podczas nabożeństw (np. Dz 9:20, 13:5, 13:15-41). Na chrześcijańskim „łamaniu chleba” św. Paweł wygłosił długą mowę (Dz 20:7-11). Justyn Męczennik wspomina, że „Potem, gdy lektor skończy, przełożony daje żywym słowem upomnienie i zachętę do naśladowania tych nauk znakomitych” (patrz cz. 1 tego artykułu).

Credo.

K. i W. Wierzę w jednego Boga, Ojca wszechmogącego, Stworzyciela nieba i ziemi, wszystkich rzeczy widzialnych i niewidzialnych. I w jednego Pana Jezusa Chrystusa, Syna Bożego Jednorodzonego, który z Ojca jest zrodzony przed wszystkimi wiekami. Bóg z Boga, Światłość ze Światłości, Bóg prawdziwy z Boga prawdziwego. Zrodzony a nie stworzony, współistotny Ojcu, a przez Niego wszystko się stało. On to dla nas ludzi i dla naszego zbawienia zstąpił z nieba. I za sprawą Ducha Świętego przyjął ciało z Maryi Dziewicy i stał się człowiekiem. Ukrzyżowany również za nas, pod Poncjuszem Piłatem, został umęczony i pogrzebany. I zmartwychwstał dnia trzeciego, jak oznajmia Pismo. I wstąpił do nieba; siedzi po prawicy Ojca. I powtórnie przyjdzie w chwale sądzić żywych i umarłych, a Królestwu Jego nie będzie końca. Wierzę w Ducha Świętego, Pana i Ożywiciela, który od Ojca i Syna pochodzi. Który z Ojcem i Synem wspólnie odbiera uwielbienie i chwałę; który mówił przez Proroków. Wierzę w jeden, święty, powszechny i apostolski Kościół. Wyznaję jeden chrzest dla odpuszczenia grzechów. I oczekuję wskrzeszenia umarłych. I życia wiecznego w przyszłym świecie. Amen”.

Wyznanie Wiary Nicejsko-Konstantynopolitańskie ukształtowało się ostatecznie w latach 325-381 na soborach. Zostało ono tak ułożone, by w skrótowy sposób wierni od razu zauważali co jest nauką Kościoła, a co herezją.

Oto zbiór najważniejszych wersetów biblijnych odnoszących się do najistotniejszych kwestii (najczęściej negowanych):

„zrodzony przed wszystkimi wiekami” - Iz 9:5, Mi 5:1, 2Tm 1:9, Hbr 7:3, 13:8.

„Bóg z Boga” - Iz 9:5, J 1:1, 1:18, 20:28.

„Światłość ze Światłości” - J 1:9 por. Iz 60:19; Łk 2:32 por. Ps 27:1.

„Bóg prawdziwy z Boga prawdziwego” - 1J 5:20 por. J 17:3.

„Zrodzony a nie stworzony” - J 1:18, 3:16, 18, Hbr 1:6, 1J 5:18.

„współistotny Ojcu” - J 1:1, 1:18, Flp 2:6, Kol 1:15, Hbr 1:3.

„przez Niego wszystko się stało” - J 1:3, 1Kor 8:6, Kol 1:16, Hbr 1:2, 10.

„Królestwu Jego nie będzie końca” - Ps 21:7, 2Sm 7:13, 16, Dn 7:14, Łk 1:33, 1Tm 6:16, Hbr 1:8, 11-12, 2P 1:11, Ap 11:15.

„w Ducha Świętego, Pana i Ożywiciela” - Hi 33:4, 2Kor 3:17, Dz 5:3-4, 2Kor 3:6, Rz 8:11.

„który od Ojca i Syna pochodzi” - J 15:26, 16:14-15, Dz 2:33, 16:7, Rz 8:9, Ga 4:6, 1P 1:11.

„Który z Ojcem i Synem wspólnie odbiera uwielbienie i chwałę” - Mt 28:19, Ef 4:4-6; „Duch chwały” (1P 4:14), por. o Synu „Pan chwały” (1Kor 2:8) i o Ojcu „Król chwały” (Ps 24:8), „Bóg chwały” (Dz 7:2), „Ojciec chwały” Ef 1:17. W wielu kodeksach biblijnych w 1P 4:14 po słowach „Boży Duch na was spoczywa” występuje fragment, który zamieszczają niektóre Biblie: „u nich doznaje krzywdzącego mówienia, u zaś was jest otaczany chwałą” („Grecko-polski Nowy Testament wydanie interlinearne” tłum. ks. prof. dr hab. R. Popowski SDB, dr M. Wojciechowski, Warszawa 1993).

„jeden, święty, powszechny i apostolski Kościół” - Mt 16:18 („Kościół mój” tzn. jeden), Dz 5:11, 15:22, 1Kor 14:23 („cały Kościół” czyli jeden), Ef 4:4 („jedna wiara”), Mt 28:19 (powszechność), Ef 2:21, 5:25-27 („święty”), Ef 2:20 („na fundamencie apostołów”). Bezpośrednio określenie „powszechny” czyli „katolicki” pojawia się u Ignacego Antiocheńskiego (†107), ucznia Apostołów: „Gdzie pojawi się biskup, tam niech będzie wspólnota tak, jak gdzie jest Chrystus Jezus, tam i Kościół powszechny [przypis. ‘Kościół powszechny’: gr. ‘katholikos’...]” („Do Kościoła w Smyrnie” 8:2).

„jeden chrzest dla odpuszczenia grzechów” - Ef 4:5, Dz 2:38, 22:16, 1Kor 6:11, Hbr 10:22.

Modlitwa w potrzebach Kościoła, w potrzebach społeczności świeckiej, za tych, którzy znajdują się w trudnościach życiowych, za wspólnotę miejscową (kilka różnych wezwań do Boga).

K. np. Módlmy się za papieża Benedykta, biskupów i kapłanów (...) Ciebie prosimy.

W. Wysłuchaj nas Panie.

K. Módlmy się za ...

Modlitwa za Kościół i wszystkich ludzi była praktykowana od początku istnienia chrześcijaństwa: 1Tm 2:1-2 („za wszystkich ludzi (...) za królów i za wszystkich sprawujących władzę”), 2Kor 1:11, Ef 6:18, Flp 4:6, Kol 1:3, Jk 5:16. Św. Paweł prosi by się za niego modlić (Ef 6:18-19). Kościół za św. Piotra „modlił się (...) nieustannie do Boga” (Dz 12:5).

K. (cicho, unosząc patenę z chlebem) Błogosławiony jesteś, Panie Boże wszechświata, bo dzięki Twojej hojności otrzymaliśmy chleb, który jest owocem ziemi i pracy rąk ludzkich; Tobie go przynosimy, aby stał się dla nas chlebem życia.

Pierwsze słowa modlitwy bardzo często występują w Biblii przy różnych okazjach (np. Rdz 14:20, 24:27, Rt 4:14, 1Sm 25:32, 39, 1Krl 1:48, 8:15, 56, 1Krn 29:10, Ps 31:22, 41:14, 66:20, 72:18, 2Kor 1:3, Ef 1:3, 1P 1:3). Słowa o chlebie nawiązują do wielu fragmentów biblijnych: Ps 127:1-2, Prz 12:11, Iz 30:23, Mt 6:11, J 6:48, 51 (patrz też Pwt 8:3, 16, Ne 9:20, Ap 2:17).

Podobne słowa padały podczas Haggady paschalnej odmawianej przez Żydów w czasach apostolskich: „Błogosławiony jesteś, Panie, Boże nasz, Królu wszechświata, który stworzyłeś ten owoc ziemi. Oto chleb uciemiężenia, który nasi ojcowie spożywali w Egipcie. Ktokolwiek jest głodny, niech się przybliży i spożywa, a kto powinien sprawować Paschę, niech się przybliży i ją celebruje” („Pascha naszego Pana” o. R. Cantalamessa OFM, Kraków 1998, s. 38; por. 35-przypis).

Takie podziękowanie skierowane do Boga podaje też chrześcijańskie pismo Didache: „Dziękujemy Ci, Ojcze Święty (...) Ty, Panie wszechmogący, stworzyłeś wszystko dla Imienia Twego, dałeś ludziom pokarm i napój, aby ciesząc się nim Tobie dziękowali. Nam zaś dałeś w swej łaskawości duchowy pokarm i napój i życie wieczne przez Jezusa, sługę Twego” (10:2-3).

W. Śpiewają pieśń, lub gdy kapłan odmawia powyższą modlitwę głośno, oni odpowiadają:

Błogosławiony jesteś, Boże, teraz i na wieki.

Słowa „Błogosławiony jesteś...” patrz powyżej.

K. (cicho, wlewając wino i trochę wody do kielicha) Przez to misterium wody i wina daj nam Boże, udział w bóstwie Chrystusa, który przyjął człowieczeństwo.

Na temat wody patrz poniżej Dodatek. Wino i woda. Tam również wspomniano o udziale w bóstwie Jezusa poprzez to, że „lud staje się jedno z Chrystusem”. Patrz też 1J 2:3.

K. (cicho, unosząc kielich z winem) Błogosławiony jesteś, Panie Boże wszechświata, bo dzięki Twojej hojności otrzymaliśmy wino, które jest owocem winnego krzewu i pracy rąk ludzkich; Tobie je przynosimy, aby się stało dla nas napojem duchowym.

Słowa „Błogosławiony jesteś...” patrz powyżej.

Słowa o winie nawiązują do wielu fragmentów biblijnych takich jak: Rdz 27:28, 14:18-19, Ps 104:14-15, Am 9:14, J 2:3, Łk 22:17-18.

Podobne słowa padały podczas Haggady paschalnej odmawianej przez Żydów w czasach apostolskich: „Błogosławiony jesteś, Panie, Boże nasz, Królu wszechświata, który stworzyłeś ten owoc winnego krzewu. Ty nas wybrałeś wśród wszystkich narodów...” („Pascha naszego Pana” o. R. Cantalamessa OFM, Kraków 1998, s. 38; por. 35-przypis).

Patrz też powyżej cytowane Didache 10:2-3.

W. Dalej śpiewają pieśń, lub gdy kapłan odmawia powyższą modlitwę głośno, oni odpowiadają:

Błogosławiony jesteś, Boże, teraz i na wieki.

Słowa „Błogosławiony jesteś...” patrz powyżej.

K. (cicho) Przyjmij nas, Panie, stojących przed Tobą w duchu pokory i z sercem skruszonym; niech nasza Ofiara tak się dzisiaj dokona przed Tobą, Panie Boże, aby się Tobie podobała.

K. (cicho, obmywając ręce) Obmyj mnie, Panie, z mojej winy i oczyść mnie z grzechu mojego.

K. Módlcie się, aby moją i waszą Ofiarę przyjął Bóg, Ojciec wszechmogący.

W. Niech Pan przyjmie Ofiarę z rąk twoich na cześć i chwałę swojego imienia, a także na pożytek nasz i całego Kościoła świętego.

O przyjęciu różnych ofiar mówi kilka tekstów biblijnych, takich jak: Rdz 4:4, Kpł 1:3, 2Mch 1:24-26, Ps 119:108, Ml 1:11, Hbr 13:15-16, 1P 2:5.

Św. Paweł w 1Kor 10:14-22 mówiąc o Eucharystii ukazuje ją na tle ołtarza i ofiar ST. Tym samym wskazuje, że jest ona też ofiarą. W 1Kor 10:21 mowa jest o stolePańskim, który oznacza ołtarz (patrz Ml 1:7, 12, Ez 41:22), a na nim składa się ofiary. Słowa „Mamy ołtarz, z którego nie mają prawa spożywać ci, którzy służą przybytkowi” (Hbr 13:10), ukazują „ołtarz” i to co z niego się „spożywa”, czyli ofiarę. Prorok Malachiasz zapowiadał „ofiarę czystą” (Ml 1:11), którą Kościół od początku identyfikował z Eucharystią (teksty Didache, Ignacego Antiocheńskiego, Justyna Męczennika i innych pisarzy wczesnochrześcijańskich patrz cz. 1 tego artykułu).

Zwyczaj obmycia rąk nawiązuje do tekstu Wj 30:20-21, który nakazywał taką czynność przed składaniem ofiar. Słowa modlitwy podczas obmycia nawiązują do Ps 51:4.

Prośba o przyjęcie ofiary patrz np. 2Mch 1:24-26 i inne teksty wymienione powyżej.

Modlitwa nad darami.

K. Panie, nasz Boże, przyjmij łaskawie dary swojego ludu, i spraw, aby w sakramencie Eucharystii otrzymał dobra, w które wierzy z całego serca. Przez Chrystusa, Pana naszego (lub 89 podobnych modlitw).

W. Amen.

Składanie darów ofiarnych nawiązuje do nakazu Boga z Lb 28:1-2 i modlitw które odmawiali Izraelici podczas tej czynności.

K. Pan z wami.

W. I z duchem twoim.

K. W górę serca.

W. Wznosimy je do Pana.

K. Dzięki składajmy Panu Bogu naszemu.

W. Godne to i sprawiedliwe.

Słowa „Pan z wami” i kolejne formuły stosowane były wg Hipolita Rzymskiego już ok. 215 r. (patrz cz. 1 tego artykułu). Por. powyżej Obrzędy wstępne i Liturgia słowa.

Fragment o sercu nawiązuje do słów „Bo gdzie jest twój skarb, tam będzie i serce twoje” Mt 6:21. O sercu i odniesieniu jego do Boga patrz np. 1P 3:15, 2Tm 2:22, Ga 4:6, 2Kor 1:22, Ef 3:17, Kol 3:16, 23, 2Tes 3:5.

Prefacja (jedna z 90-ciu, śpiewana lub odmawiana) np.

K. Zaprawdę, godne to i sprawiedliwe, słuszne i zbawienne, abyśmy nieustannie wysławiali Ciebie, wszechmogący, wieczny Boże, i Tobie za wszystko składali dziękczynienie, przez naszego Pana Jezusa Chrystusa. W Nim chciałeś wszystko odnowić, abyśmy mogli uczestniczyć w życiu, które On w pełni posiada. On będąc prawdziwym Bogiem, uniżył samego siebie, i przez krew przelaną na krzyżu przyniósł pokój całemu światu. Dlatego został wywyższony nad całe stworzenie i stał się przyczyną wiecznego zbawienia dla wszystkich, którzy są Mu posłuszni. Przez Niego z Aniołami i wszystkimi Świętymi głosimy Twoją chwałę, razem z nimi wołając:

K. i W. Święty, Święty, Święty, Pan Bóg Zastępów. Pełne są niebiosa i ziemia chwały Twojej. Hosanna na wysokości. Błogosławiony, który idzie w imię Pańskie. Hosanna na wysokości.

Modlitwa wysławiająca Boga jak np. w Ef 1:3-14, zawierająca elementy z tekstu Flp 2:6-9. Oddawanie czci wraz a aniołami i świętymi wspomniane jest np. w Ap 4:10, 5:11, 8:3, Hbr 12:22-23.

Słowa „Święty, Święty...” itd. to fragmenty z Iz 6:3, Ap 4:8, Ps 118:26, Mt 21:9.

K. Ojcze nieskończenie dobry, pokornie Cię błagamy przez Jezusa Chrystusa, Twojego Syna, naszego Pana, abyś przyjął i pobłogosławił te święte dary ofiarne.

Składamy je Tobie przede wszystkim za Twój święty Kościół powszechny, razem z Twoim sługą, naszym Papieżem ... i naszym Biskupem ... oraz wszystkimi, którzy strzegą wiary katolickiej i apostolskiej. Obdarz swój Kościół pokojem i jednością, otaczaj opieką i rządź nim na całej ziemi.

Modlitwa o przyjęcie darów ofiarnych jak w 2Mch 1:24-27 (nakazanych w Lb 28:1-2) z uwzględnieniem wstawiennictwa Chrystusa, jedynego Pośrednika (1Tm 2:5).

Słowa „Obdarz swój Kościół...” nawiązują do fragmentu z pisma Didache: „Pomnij, Panie, na Kościół Twój, i wybaw go od wszelkiego zła. I uczyń doskonałym w miłości Twojej. I zgromadź go z czterech stron świata, uświęcony w Królestwie Twoim, które przygotowałeś dla niego” (10:5).

K. Pamiętaj, Boże, o swoich sługach i służebnicach ... i o wszystkich tu zgromadzonych, których wiara i oddanie są Ci znane.

Za nich składamy Tobie te Ofiarę uwielbienia, a także oni ją składają i wznoszą swoje modlitwy ku Tobie, Bogu wiecznemu, żywemu i prawdziwemu, za siebie oraz za wszystkich swoich bliskich, aby dostąpić odkupienia dusz swoich i osiągnąć zbawienie.

Kolejna modlitwa w której przywoływani są ci, którzy tworzą jeden Kościół (Hbr 12:22-24).

K. Zjednoczeni z całym Kościołem, uroczyście obchodzimy pierwszy dzień tygodnia, w którym Jezus Chrystus zmartwychwstał i zesłał na Apostołów Ducha Świętego i ze czcią wspominamy najpierw pełną chwały Maryję, zawsze Dziewicę, Matkę Boga i naszego Pana Jezusa Chrystusa, a także świętego Józefa, Oblubieńca Najświętszej Dziewicy, oraz Twoich świętych Apostołów i Męczenników: Piotra i Pawła, Andrzeja i wszystkich Twoich Świętych. Przez ich zasługi i modlitwy otaczaj nas we wszystkim swoją przemożną opieką. Przez Chrystusa, Pana naszego. Amen (lub inna modlitwa jedna z trzynastu).

Słowa o „pierwszym dniu tygodnia” nawiązują do tekstów z Pisma Św. (Mt 28:1, Dz 2:1, 20:7) i zwyczaju Kościoła dotyczącego gromadzenia się w niedzielę (teksty Didache, Ignacego Antiocheńskiego i Justyna Męczennika patrz cz. 1 tego artykułu).

Maryja będąc „Matką mojego Pana” (Łk 1:43) jest zarazem Matką Jezusa, który jest Bogiem (J 20:28).

Wspominanie świętych nawiązuje do słów „Pamiętajcie o swych przełożonych, którzy głosili wam słowo Boże, i rozpamiętując koniec ich życia, naśladujcie ich wiarę. Jezus Chrystus wczoraj i dziś, ten sam także na wieki” Hbr 13:7-8.

K. Boże, przyjmij łaskawie Ofiarę od nas sług Twoich, i całego ludu Twego. Napełnij nasze życie swoim pokojem, zachowaj nas od wiecznego potępienia i dołącz do grona swoich wybranych. Przez Chrystusa, Pana naszego. Amen.

K. Prosimy Cię, Boże, uświęć te Ofiarę pełnię swojego błogosławieństwa, mocą Twojego Ducha uczyń ją doskonałą i miłą sobie, aby stała się dla nas Ciałem i Krwią Twojego umiłowanego Syna, naszego Pana Jezusa Chrystusa.

Trudno w NT znaleźć odpowiedniki dla wszystkich słów z odmawianych formuł eucharystycznych, gdyż nie zawiera on prawie modlitw (jednymi z nielicznych są „Ojcze nasz” i „Modlitwa Arcykapłańska” J 17:1-25), w odróżnieniu od Starego Testamentu, w którym mamy np. 150 Psalmów. Nie oznacza to jednak, że NT nie mówi o modlitwie (słowo to, jak i termin „modlić się” występuje w NT dziesiątki razy). W miejscach gdzie opisywana jest Eucharystia NT nie podaje treści modlitw Jezusa i Apostołów, pozostawiając chrześcijanom jakąś dowolność w ich układaniu. Przykładowo w Mt 26:26-27 padają tylko słowa „odmówiwszy błogosławieństwo” i „odmówiwszy dziękczynienie”, a nie podano jakich słów użył Chrystus. Podobnie relacjonują to pozostali Ewangeliści. Św. Paweł też tylko podaje: „dzięki uczyniwszy” 1Kor 11:24. Natomiast Dz 2:42 wspominają, że chrześcijanie trwali „w łamaniu chleba i w modlitwach” Dz 2:42. Nie podaje się jednak formuł modlitewnych, które odmawiali. To samo dotyczy też często okresu poapostolskiego. Przykładowo Justyn Męczennik, choć opisał sprawowanie Eucharystii, mówił o tym tylko ogólnie: „Ten je bierze, wielbi i chwali Ojca wszech rzeczy przez imię Syna i Ducha Świętego, i składa długie dziękczynienie”, „gdy modlitwa się skończy, przynoszą chleb (...) a przełożony zanosi modlitwy tudzież dziękczynienia, ile tylko może” (patrz cz. 1 tego artykułu). Wyjątkiem jest tu pismo Didache, w którym podano treść modlitw eucharystycznych (patrz cz. 1 tego artykułu).

K. On to w dzień przed męką wziął chleb w swoje święte i czcigodne ręce, podniósł oczy ku niebu, do Ciebie, Boga, swojego Ojca wszechmogącego, i dzięki Tobie składając błogosławił, łamał i rozdawał swoim uczniom, mówiąc:

Bierzcie i jedzcie z tego wszyscy: To jest bowiem Ciało moje, które za was będzie wydane.

Słowa nawiązujące do Mt 26:26, Mk 14:22, Łk 22:19, 1Kor 11:23-24.

K. Podobnie po wieczerzy wziął ten przesławny kielich w swoje święte i czcigodne ręce, ponownie dzięki Tobie składając, błogosławił i podał swoim uczniom mówiąc:

Bierzcie i pijcie z niego wszyscy: To jest bowiem kielich Krwi mojej nowego i wiecznego przymierza, która za was i za wielu będzie wylana na odpuszczenie grzechów. To czyńcie na moją pamiątkę.

Słowa nawiązujące do Mt 26:27-28, Mk 14:23-24, Łk 22:20, 1Kor 11:25.

Aklamacja (jedna z czterech) np.

K. Oto wielka tajemnica wiary.

W. Głosimy śmierć Twoją, Panie Jezu, wyznajemy Twoje zmartwychwstanie i oczekujemy Twego przyjścia w chwale.

Słowa nawiązujące do 1Kor 11:26 („śmierć Pana głosicie”), 1Kor 15:20 („Chrystus zmartwychwstał”) i Ap 22:20 („Przyjdź, Panie Jezu!”).

K. Boże Ojcze, my Twoi słudzy, oraz lud Twój święty, wspominając błogosławioną mękę, zmartwychwstanie oraz chwalebne wniebowstąpienie Twojego Syna, naszego Pana Jezusa Chrystusa, składamy Twojemu najwyższemu majestatowi z otrzymanych od Ciebie darów Ofiarę czystą, świętą i doskonałą, Chleb święty życia wiecznego i Kielich wiekuistego zbawienia. Racz wejrzeć na nie z miłością i łaskawie przyjąć, podobnie jak przyjąłeś dary swojego sługi, sprawiedliwego Abla, i ofiarę naszego Patriarchy Abrahama oraz tę ofiarę, którą Ci złożył najwyższy Twój kapłan Melchizedek, jako zapowiedź Ofiary doskonałej.

Pokornie Cię błagamy, wszechmogący Boże, niech Twój święty Anioł zaniesie tę Ofiarę na ołtarz w niebie przed oblicze boskiego majestatu Twego, abyśmy przyjmując z tego ołtarza Najświętsze Ciało i Krew Twojego Syna, otrzymali obfite błogosławieństwo i łaskę. Przez Chrystusa, Pana naszego. Amen.

Kolejna modlitwa eucharystyczna (patrz uwagi powyżej o modlitwach w NT).

Bardzo podobną modlitwę z ok. 215 r. przekazał nam Hipolit Rzymski, a rozpoczyna się ona słowami: „Wspominając przeto Jego śmierć i zmartwychwstanie, ofiarujemy Tobie chleb i kielich…” (patrz cz. 1 tego artykułu).

Słowa o „ofierze czystej” nawiązują do Ml 1:11. Również czasem stosowane kadzidło ma swe źródło w tym fragmencie („dar kadzielny będzie składany” Ml 1:11), choć w niebie kadzidło stanowią „modlitwy świętych” (Ap 8:3-4, 5:8).

Słowa o ofiarach ze Starego Testamentu nawiązują do Rdz 4:4, 22:2-13, 14:18-20, Hbr 7:1-11.

Fragment o aniele uczestniczącym w zanoszeniu ofiary nawiązuje do Hbr 1:14 i Ap 8:3-4.

K. Pamiętaj, Boże, o swoich sługach i służebnicach ... którzy przed nami odeszli ze znakiem wiary i śpią w pokoju.

Błagamy Cię, daj zmarłym oraz wszystkim spoczywającym w Chrystusie udział w Twojej radości, światłości i pokoju.

Również nam, Twoim grzesznym sługom, ufającym w Twoje wielkie miłosierdzie, daj udział we wspólnocie z Twoimi świętymi Apostołami i Męczennikami: Janem Chrzcicielem, Szczepanem, Maciejem, Barnabą i wszystkimi Twoimi Świętymi; prosimy Cię, dopuść nas do ich grona nie z powodu naszych zasług, lecz dzięki Twojemu przebaczeniu.

Przez Chrystusa, naszego Pana, przez którego, Boże, wszystkie te dobra ustawicznie stwarzasz, uświęcasz, ożywiasz, błogosławisz i nam udzielasz.

K. (podnosząc kielich i patenę z hostią) Przez Chrystusa, z Chrystusem i w Chrystusie, Tobie, Boże Ojcze wszechmogący, w jedności Ducha Świętego, wszelka cześć i chwała, przez wszystkie wieki wieków.

W. Amen.

Słowa o zmarłych nawiązują do Ap 14:13, 6:9.

Fragment o świętych nawiązuje do Hbr 12:22-24, Dz 26:18.

Słowa „Przez Chrystusa, z Chrystusem i w Chrystusie” nawiązują do terminologii św. Pawła dla którego wszystko spełnia się w tym imieniu np. „powołani przez (...) Chrystusa” (Rz 1:6), „umarliśmy razem z Chrystusem” (Rz 6:8) „odkupienie (...) w Chrystusie” Rz 6:3.

Dalsze słowa nawiązują do 2Kor 13:13 i Ap 4:11.

K. Pouczeni przez Zbawiciela i posłuszni Jego słowom, ośmielamy się mówić (lub inne wprowadzenie jedno z siedmiu):

K. i W. Ojcze nasz, któryś jest w niebie: święć się imię Twoje, przyjdź Królestwo Twoje, bądź wola Twoja jako w niebie tak i na ziemi. Chleba naszego powszedniego daj nam dzisiaj. I odpuść nam nasze winy, jako i my odpuszczamy naszym winowajcom. I nie wódź nas na pokuszenie, ale nas zbaw ode złego.

Słowa o pouczeniu nawiązują do Łk 11:1-2.

Modlitwa „Ojcze nasz” wg Mt 6:9-13. Pismo Didache podaje, że chrześcijanie odmawiali ją 3 razy dziennie (8:3).

K. Wybaw nas, Panie, od zła wszelkiego i obdarz nasze czasy pokojem. Wspomóż nas w swoim miłosierdziu, abyśmy zawsze wolni od grzechu i bezpieczni od wszelkiego zamętu, pełni nadziei oczekiwali przyjścia naszego Zbawiciela, Jezusa Chrystusa.

W. Bo Twoje jest królestwo i potęga, i chwała na wieki.

Słowa te nawiązują do wielu tekstów np. Łk 1:71, 2:14, Dz 9:31, Ps 29:11, 122:6-7, Ap 22:17, 20, Hbr 9:28, 1Kor 1:7.

Słowa te nawiązują też do fragmentu z pisma Didache: „Pomnij, Panie, na Kościół Twój, i wybaw go od zła wszelkiego (...) I zgromadź go z czterech stron świata, uświęcony, w królestwie Twoim, które przygotowałeś dla niego, bo Twoja jest moc i chwała na wieki! Niech przyjdzie łaska i przeminie ten świat” (10:1-6).

Słowa „Bo Twoje jest królestwo...” zawierają niektóre greckie kodeksy biblijne w Mt 6:13 (patrz Novum Testamentum Graece Nestle-Aland, Stuttgart 1979) oraz pismo Didache 8:2, 9:4, 10:5 (patrz przypis do 8:2). Fragment ten też nawiązuje do słów z 1Krn 29:11-12.

K. Panie Jezu Chryste, Ty powiedziałeś swoim Apostołom: Pokój wam zostawiam, pokój mój wam daję (lub jedna z czterech innych form).

Prosimy Cię, nie zważaj na grzechy nasze, lecz na wiarę swojego Kościoła i zgodnie z Twoją wolą napełniaj go pokojem i doprowadź do pełnej jedności. Który żyjesz i królujesz na wieki wieków.

W. Amen.

Słowa te nawiązują do J 14:27.

Fragment „nie zważaj na grzechy nasze...” nawiązuje do Ps 25:7, 11, 18, 51:4, 11, 79:9.

Słowa „napełniaj [Kościół] pokojem i doprowadź do pełnej jedności” nawiązują do licznych fragmentów o tych kwestiach np. Dz 9:31, 13:52, Rz 1:7, 1Kor 7:15, Rz 8:6, 2Kor 13:13, Ef 4:3, 13, J 17:21-23.

K. Pokój Pański niech zawsze będzie z wami.

W. I z duchem twoim.

K. Przekażcie sobie znak pokoju.

W. (mówią do siebie nawzajem) Pokój z tobą („tobie” lub „nam wszystkim”).

Słowa te nawiązują do pozdrowienia Chrystusa „Pokój wam” (20:19, 21, 26) i fragmentu J 16:33.

Słowa „I z duchem Twoim” patrz powyżej Obrzędy wstępne.

Słowa o pokoju nawiązują do wielu fragmentów np. Sdz 6:23, Tb 12:17, Mt 10:5, Dz 15:33, 1Tes 1:1.

Justyn Męczennik opisuje zwyczaj z jego czasów, zachowany do dziś w rycie ambrozjańskim: „Po ukończeniu modlitw dajemy sobie pocałunek pokoju” („Apologia” I:62,2).

K. (cicho) Ciało i Krew naszego Pana Jezusa Chrystusa, które łączymy i będziemy przyjmować, niech nam pomogą osiągnąć życie wieczne.

Słowa nawiązują do J 6:54, 58.

W. Baranku Boży, który gładzisz grzechy świata, zmiłuj się nad nami.

Baranku Boży, który gładzisz grzechy świata, zmiłuj się nad nami.

Baranku Boży, który gładzisz grzechy świata, obdarz nas pokojem. (odmawiane lub śpiewane).

Słowa te nawiązują do J 1:29 i zawołań „ulituj się nad nami” (np. Mt 9:27, 20:30-31), które w niektórych przekładach Nowego Testamentu są oddawane jako „zmiłuj się nad nami”.

Słowa o pokoju patrz powyżej.

K. (cicho) Panie Jezu Chryste, niech przyjęcie Ciała i Krwi Twojej nie ściągnie na mnie wyroku potępienia, lecz dzięki Twemu miłosierdziu niech mnie chroni oraz skutecznie leczy moją duszę i ciało (lub inna dłuższa forma).

Słowa te nawiązują do 1Kor 11:27-30.

K. (trzymając hostię) Oto Baranek Boży, który gładzi grzechy świata. Błogosławieni, którzy zostali wezwani na Jego ucztę.

K. i W. Panie, nie jestem godzien, abyś przyszedł do mnie, ale powiedz tylko słowo, a będzie uzdrowiona dusza moja.

Słowa te nawiązują do J 1:29, Łk 14:15, Ap 19:9, Mt 8:8, Ap 3:20.

K. (cicho, przed spożyciem) Ciało Chrystusa niech mnie strzeże na życie wieczne.

Krew Chrystusa niech mnie strzeże na życie wieczne.

Słowa nawiązują do J 6:54, 58.

K. (podając hostię wiernym) Ciało Chrystusa.

W. Amen.

(Jeżeli są wierni, którzy mają otrzymać Komunię pod obiema postaciami, zachowuje się obrzęd opisany w Ogólnym wprowadzeniu. Wymieniono tam 14 sytuacji i kategorii osób, gdy podaje się komunię pod dwiema postaciami np.

dorośli neofici przyjmujący chrzest [oraz rodzice, rodzice chrzestni i współmałżonek] lub bierzmowanie;

nowożeńcy w czasie Mszy połączonej z zawarciem małżeństwa lub podczas Mszy ich jubileuszu;

chory, który otrzymuje Wiatyk i wszyscy obecni, gdy Mszę odprawia się w domu;

wszyscy którzy biorą udział w zebraniu jakiegoś zespołu duszpasterskiego, podczas Mszy, w której uczestniczą;

rodziny oraz szczególniejsi dobroczyńcy uczestniczący w Mszy nowo wyświęconego kapłana.

Niedawno rozszerzono możliwość przyjmowania dwóch postaci Eucharystii przez uczestników rekolekcji i usługujących podczas Mszy świętej).

Słowa nawiązują do określeń „Ciało Syna Człowieczego” (J 6:53), „Ciało moje” (1Kor 11:24), „Ciało Pańskie” 1Kor 11:27.

W. i L. Śpiewają pieśń podczas udzielania komunii lub antyfonę (jedną z 90-ciu) np.

Skosztujcie i zobaczcie jak Pan jest dobry, szczęśliwy człowiek, który znajduje w Nim ucieczkę - Ps 34:9 (różne teksty biblijne, najczęściej Psalmy).

O śpiewaniu Psalmów i pieśni patrz powyżej Obrzędy wstępne.

K. (cicho, podczas oczyszczania kielicha i pateny po komunii) Panie, daj nam czystym sercem przyjąć to, co spożyliśmy ustami, i dar otrzymany w doczesności niech się stanie dla nas lekarstwem na życie wieczne.

W. Śpiewają Psalm lub pieśń pochwalną.

Słowa te nawiązują do 1Kor 11:27-30, J 6:58.

K. Módlmy się.

K. i W. (chwila modlitwy w ciszy).

K. (modlitwa po komunii, jedna z 90-ciu) np. Boże, Ty nas posiliłeś sakramentalnymi Darami, pokornie Cię błagamy, aby Ofiara, którą Twój Syn polecił nam składać na swoją pamiątkę, przyczyniła się do wzrostu naszej miłości. Przez Chrystusa, Pana naszego.

W. Amen.

„Posilanie się” nawiązuje do „stołu Pańskiego” (1Kor 10:21), który jest ołtarzem (omówienie patrz powyżej Liturgia eucharystyczna), na którym składa się ofiary.

Słowa o „pamiątce” nawiązują do Łk 22:19 i 1Kor 11:24-25.

Ogłoszenia duszpasterskie.

Najważniejsze wiadomości dotyczące kościoła lokalnego.

Błogosławieństwo.

K. Pan z wami.

W. I z duchem twoim.

K. Niech was błogosławi Bóg wszechmogący, Ojciec i Syn, i Duch Święty (lub dłuższe uroczyste błogosławieństwo, jedno z 26-ciu).

W. Amen.

K. Idźcie w pokoju Chrystusa.

W. Bogu niech będą dzięki.

Słowa „Pan z wami”, „I z duchem Twoim” patrz powyżej Obrzędy wstępne i Liturgia słowa.

Błogosławieństwo nawiązuje do Lb 6:23-26, choć ma tu wymiar trynitarny jak w 2Kor 13:13 i Mt 28:19.

Dalsze słowa nawiązują np. do Wj 4:18 („Idź w pokoju”) i J 14:27.

W. Choć Msza święta jest już zakończona przeważnie śpiewana jest pieśń (w zależności od okresu liturgicznego), ale Mszał jej nie przewiduje.

O pieśniach patrz powyżej (Obrzędy wstępne).