Czy Maciej był Apostołem według nauk Towarzystwa Strażnica?
Czy Maciej był Apostołem według nauk Towarzystwa Strażnica?
Temat ten jest o tyle ważny, że dziś Ciało Kierownicze Świadków Jehowy naucza, iż Apostoł Maciej był członkiem „ciała kierowniczego” w I wieku:
„Początkowe dzieje zboru wskazują, że fundamentem wczesnochrześcijańskiego ciała kierowniczego było 12 apostołów łącznie z Maciejem. Wynika to z Dziejów Apostolskich 1:20-26. W związku z zastąpieniem Judasza Iskariota jest tam mowa o »urzędzie nadzorcy« oraz »usługiwaniu i apostolstwie«” (Strażnica Nr 6, 1990 s. 11).
Towarzystwo Strażnica przez całe lata nie mogło się zdecydować, czy Maciej, jeden z Dwunastu, został wybrany na Apostoła, czy nie. Okresowo nauczano, że został on wybrany przez Apostołów bezprawnie, bez przyzwolenia Boga.
Badacze Pisma Świętego, którzy odeszli od Towarzystwa Strażnica po roku 1917, tworząc liczne odłamy, do dziś podtrzymują naukę swego prezesa C. T. Russella (1852-1916). Nauczał on, że dwunastym Apostołem był Paweł, a nie Maciej, bo jego wybór dokonany przed zesłaniem Ducha Świętego był nieważny.
Poniżej pokazujemy, jak kształtowała się ta nauka Towarzystwa Strażnica i Świadków Jehowy.
Artykuł nasz składa się z dwóch rozdziałów:
Maciej był lub nie był Apostołem
Dwunastu Apostołów Baranka z Ap 21:14 i Maciej
Maciej był lub nie był Apostołem
W historii Towarzystwa Strażnica i we wcześniejszych publikacjach akceptowanych przez Russella istniało co najmniej pięć nauk dotyczących przynależności Macieja do grona Apostołów. Jeśli uwzględni się też okres niekonsekwencji (wydawanie publikacji z inną nauką niż aktualnie obowiązująca), to takich wykładni było nawet siedem.
Lata 1878-1879
W latach 1876-1879 Russell osobiście nie poruszał w swych publikacjach tematu apostolstwa Macieja.
Nie potrafimy wskazać, od kogo przejął on późniejsze zaprzeczanie temu, że Maciej był pełnoprawnym Apostołem, jednym z Dwunastu.
Na pewno nie byli to Adwentyści Dnia Siódmego, bo E. G. White (1827-1915), prorokini tego kościoła, zaliczała Macieja do Apostołów (patrz np. Świadectwa dla zboru IX E. G. White 2003 [ang. 1909] s. 263).
W angielskim czasopiśmie Zwiastun Poranka z sierpnia 1878 roku, które wydawał N. H. Barbour (1824-1905) wraz z Russellem i J. H. Patonem (1843-1922), znajdujemy fragment, w którym uznawano obu Apostołów, to znaczy Macieja i Pawła. Nawet argumentowano to, podpierając się wersetami ze Starego Testamentu:
„Jakub stracił jednego, a za Józefa, (...) wybrał dwóch, »a teraz twoi dwaj synowie, Efraim i Manasses, moi; jako Ruben i Symeon będą moi« (Rdz 48:5). Chrystus, głowa domu duchowego, stracił jednego ze swoich dwunastu, »aby się wypełniły Pisma«; i jak Jakub wybrał dwóch, Macieja i Pawła” (Herald of the Morning sierpień 1878 s. 22 – Jacob lost one, and for Joseph, that one, whom he never again claimed, he chose two, “and now thy two sons, Ephraim and Manasseh, mine; as Reuben and Simeon, they shall be mine(Gen. 48:5). Christ, the head of the spiritual house, lost one of his twelve, “ that the Scriptures might be fulfilled;” and, like Jacob, chose two, Matthias and Paul.).
Lata 1880-1921
W roku 1880 Russell po raz pierwszy przedstawił swoje stanowisko w sprawie Macieja, którego trzymał się do końca życia:
„Poszczególne osoby wybrały dwóch i wybrały Macieja na jednego z dwunastu apostołów. Ale widocznie pomylili się w swoich działaniach [duch nie był jeszcze dany]. Jezus miał swoje własne plany co do wyboru dwunastego apostoła i wypełnienia proroctwa. Jezus wybrał Pawła i wyświęcił go na apostoła (Rzym. 1:5)” (ang. Strażnica listopad 1880 s. 162 [reprint] – They cast lots upon two and selected Mathias to be one of the twelve apostles. But they evidently were mistaken in their actions [the spirit was not yet given]. Jesus had his own plans for selecting the twelfth apostle and fulfilling the prophecy. Jesus chose Paul and ordained him to be an apostle (Rom. 1:5.)).
Angielski skorowidz Towarzystwa Strażnica dla lat 1879-1919 wymienia też publikację z roku 1883:
MATTHIAS: Not God's choice as an apostle, 550:2 [ang. Strażnica listopad 1883 s. 550, reprint].
Później Russell co jakiś czas powtarzał swoje stanowisko i zawarł je w szóstym tomie Wykładów Pisma Świętego wydanym również po polsku:
„Wyboru Macieja podanego w Dziejach Apostolskich nie możemy uważać pod żadnym względem za wybranie przez Pana. Był on niewątpliwie dobrym człowiekiem, ale został wybrany przez jedenastu bez upoważnienia. Apostołowie ci mieli poruczone przebywać w Jeruzalemie i czekać na zesłanie z nieba ducha świętego w dniu Zielonych Świątek i właśnie podczas tego czekania i przed zesłaniem ducha popełnili oni tę pomyłkę, że wybrali Macieja na miejsce Judasza” (Nowe Stworzenie 1919, 1925 [ang. 1904, 1927] s. 249).
Oto niektóre późniejsze jego publikacje odrzucające Macieja jako Apostoła:
ang. Strażnica 01.09 1892 s. 1445 (reprint); ang. Strażnica 01.06 1901 s. 2823 (reprint); ang. Strażnica 01.04 1912 s. 5002 (reprint) Fotodrama stworzenia 1914 s. 74; ang. Strażnica 01.01 1916 s. 5830 (reprint); por. Co powiedział Pastor Russell 2015 (ang. 1917) s. 811.
W latach 1918-
ang. Strażnica 01.01 1918 s. 10 (jest to tekst powtórzony z 1 kwietnia 1912 r., patrz informacja: reprint z 1 stycznia 1918 r. s. 6195).
ang. Strażnica 15.03 1919 s. 91 (jest to fragment powtórzony z 1 stycznia 1916 r., patrz informacja: reprint z 15 marca 1919 r. s. 6407).
Rok 1921 i kolejne lata
Pod koniec roku 1921 prezes J. F. Rutherford (1869-1942) zmienił naukę Russella twierdząc, że Maciej był Apostołem uznanym przez Boga:
„Było zwyczajem mówić o ustępie w Dziej. Ap. 1:26, gdzie »Maciej przyłączony jest do Apostołów«, iż to nie znaczy, że Bóg go tak przyłączył, lecz Człowiek. Mówiąc tak, przeocza się jednak, że gdyby ludzie go byli wybrali, i to by byli nie przynosili tej sprawy przed Pana, by zadecydował. »Los na łono rzucają; ale od Pana jest wszystko rozrządzenie Jego.« (Przyp. Sal. 16:33) Co więcej, nie przez człowieka, lecz przez Ducha Boga żyjącego zapisane jest w Dziejach Ap. 2:14, że Piotr »stanął z jedenastoma« czyniąc oczywiście razem dwunastu, jak podobne wyrażenie zrobiło w Dziej. Ap. 1:26. (...) Czyż możemy przypuszczać, że Duch rozpoznawania, jakispoczywał na Piotrze i przez który dostrzegł on oszustwo w Ananiaszu i Safirze (Dziej. Ap. 5:3,4), nie mógłby dostrzec faktu, że jeden maszkaradował w szeregach Apostołów, a nim wcale nie był – gdyby było prawdą, że Maciej nie był Apostołem? Z pewnością nie.” (Strażnica 01.02 1922 s. 47-48 [ang. 15.11 1921 s. 351]).
Lata 1923-1928
W roku 1928 w polskim czasopiśmie powtórzono słowa z książki Russella pt. Fotodrama stworzenia (1914 s. 74). Nie wiadomo, czy redaktorzy byli świadomi tego, że nauka ta od roku 1921 jest już nieaktualna, a Maciej został uznany za Apostoła:
„Wybór Macieja odbył się przed Zesłaniem Ducha św., lecz tego wyboru Bóg nie uznał za prawny” (Złoty Wiek 15.05 1928 s. 159).
Również niekonsekwencją było wydawanie w języku angielskim w latach 1923-1927 cytowanego tomu szóstego Russella, który odrzucał Macieja jako Apostoła (patrz The New Creation 1923, 1927 s. 208-209). Po polsku ten tom wydano w roku 1923 i 1925.
Lata 1932-1943
Temat apostolstwa Macieja nie był zbyt często poruszany po roku 1928. W każdym razie w tym czasie, tak jak w roku 1921, Strażnica nie neguje tej nauki.
„»Dwunastu apostołów Barankowych« było wybranych, naznaczonych i danych Jezusowi jeszcze przed zesłaniem ducha świętego jako ich pocieszyciela, dozorcę i pomocnika (Ew. Jana 15:16; Ew. Marka 3:13-19; i Ew. Jana 17:6,11; 14:26), Przeto urzędy te i urzędniki kościoła nie dostały się przez działalność ducha świętego jako pośrednika i pomocnika. Maciej zajął miejsce Judasza, a był on naznaczony jeszcze przed pięćdziesiątym dniem wstąpienia Jezusa na niebiosa, przy którym to pięćdziesiątym dniu razem z innymi otrzymał ducha świętego (Dzieje Apostolskie 1: 23-26; 2:1-4)” (Strażnica 01.11 1932 s. 324 [ang. 01.09 1932 s. 260]).
„Wybór w miejsce Judasza Iskarioty nie był dokonany przez głosy zgromadzenia lub uczniów. Apostołowie stawili dwóch mężów, a sąd przedstawiony był Bogu przez rzucenie losów. (...) Potem stawieni byli Justus i Maciej: »A modląc się mówili: Ty Panie! który znasz serca wszystkich, okaż z tych dwóch jednego, któregoś obrał; aby przyjął cząstkę usługiwania tego i apostolstwa, z którego wypadł Judasz, aby odszedł na miejsce swoje. I rzucili losy ich. I padł los na Macieja; a przyłączony jest spólnym zdaniem do jedenastu apostołów.« – Dzieje Apost. 1: 24-
„»(...) I w tych dniach Piotr stanął w gronie uczniów« (...) wypełniając apostolstwo [ang. apostleship] opuszczone przez Judasza. Dwóch mężczyzn zostało wyznaczonych jako kandydaci. (...) Los wypadł na jednego z nich, oczywiście Macieja” (ang. Strażnica 15.12 1943 s. 373).
Lata 1944-1965
W roku 1961, gdy wydano skorowidz do publikacji Świadków Jehowy dla lat 1930-1960, nadal nie zaliczano Macieja do grona Dwunastu Apostołów. Pierwszą publikacją, którą wymieniono z tą nauką, była angielska Strażnica z roku 1944 (w44 168-9):
Matthias
not twelfth apostle: g57 8/22 25-6; w51 763-4; w44 168-9 (Watch Tower Publications Index 1930-1960 1961 s. 181).
Patrz też ang. Strażnica 15.07 1957 s. 423.
Ta pierwsza angielska publikacja zaprzeczająca temu, że Maciej jest Apostołem, ukazała się podczas wojny w roku 1944 i prawdopodobnie nie było jej polskiego odpowiednika. Tak więc Świadkowie Jehowy w Polsce dowiedzieli się o ‘nowej’ nauce dopiero w roku 1954 (patrz poniżej). Oto fragmenty z roku 1944:
„Czyniąc to [Apostołowie], podjęli działania wyprzedzając Pana Jezusa Chrystusa i bez wszelkich instrukcji od niego. Dlatego w Piśmie Świętym nie ma żadnej wzmianki o Macieju jako jednym z »dwunastu apostołów Baranka«” (ang. Strażnica 01.06 1944 s. 169 – In doing so, they took action in advance of the Lord Jesus Christ and without any instruction from him. Hence, in the Holy Scriptures no mention is made of Matthias as being one of the ”twelve apostles of the Lamb”).
W roku 1951 padło w StrażnicyPytanie Czytelników: „Jak możemy mówić, iż Paweł został dwunastym apostołem, jeśli przecież Maciej został nim obrany przez rzucenie losu?”, na które udzielono długiej odpowiedzi. Oto kluczowe zdanie z niej:
„W Dziejach Apostolskich 1:26 (NW) powiedziano istotnie, że »on był liczony razem z jedenastu apostołami«, lecz to nie orzeka, iżby był zaliczony jako apostoł Jezusa Chrystusa” (Strażnica Nr 3, 1954 s. 13 [ang. 15.12 1951 s. 763]).
Trzeba dodać, że prawie identyczne pytanie zadano w roku 1971 (po polsku w 1972 r.) i udzielono na nie zupełnie odwrotnej odpowiedzi (patrz poniżej).
W polskich książkach z lat 1958-1960 nawet przemilczano istnienie Macieja. Po prostu napisano, że Judasza zastąpił Paweł:
„Judasz stał się niewiernym i zdradził Jezusa jego nieprzyjaciołom, aby go zabito na palu tortur. Dlatego Jezus obrał po swym powstaniu od umarłych Saula z Tarsus, aby zapełnił wolne miejsce jako dwunasty apostoł, i tego Saula nazywano apostołem Pawłem” („Nowe niebiosa i nowa ziemia” 1958 [ang. 1953] s. 166).
„Saul został apostołem Pawłem i w tym charakterze zajął miejsce Judasza, stając się jednym z »dwunastu apostołów Baranka«. Był znany jako »apostoł narodów«. – Objawienie 21:14; Rzymian 11:13, NW” (Od raju utraconego do raju odzyskanego 1960 [ang. 1958] s. 149).
W książce wydanej w roku 1963 Maciej nadal nie był uznawany za pełnoprawnego Apostoła:
„Jeśli rozumiemy, że »dwunastu apostołów Baranka« to ci, których Jezus Chrystus osobiście i bezpośrednio wybrał do służby jako apostołów, to wyklucza to Macieja” (“Babylon the Great Has Fallen!” God’s Kingdom Rules! 1963 s. 657 – If we understand the “twelve apostles of the Lamb” to be those whom Jesus Christ personally and directly selected to serve as apostles, this would cut out Matthias [na s. 658 podano spis 12 Apostołów, bez Macieja, a z wymienionym Pawłem]).
Lata od roku 1965 do dziś
W nowszym angielskim skorowidzu wydanym w roku 1986 (za lata 1930-1985) usunięto powyższe treści z lat 1930-1960 i dano nowe, w których Macieja uznano za Apostoła. Przy czym pierwszą wymienioną publikacją jest książka z połowy lat 60. XX w. pt. Sprawy, w których u Boga kłamstwo jest niemożliwe (ang. 1965; pol. 1967, symbol im):
Matthias
apostle to replace Judas: w76 158-159; w71 319-320; ad 1279; li 164-167; im 94
discussion: ad 1124 (Watch Tower Publications Index 1930-1985 1986 s. 554).
We wskazanej książce z roku 1965 zamieszczono tylko mało znaczący fragment, choć inna publikacja z roku 1966 rozszerzyła już argumentację:
„Zgodnie z otrzymanym poleceniem uczniowie pozostali w Jeruzalem, gdzie drogą losowania wybrali Macieja na miejsce niewiernego Judasza” (Sprawy, w których u Boga kłamstwo jest niemożliwe1967 [ang. 1965] s. 67).
„W tym sprawozdaniu nic nie wskazuje, że zamianowanie Macieja drogą losowania nie zostało wtedy uznane przez kogoś ze 120 obecnych. Od tej pory wszyscy uznawali go za jednego z dwunastu apostołów i tak o nim mówili” (Życie wieczne w wolności synów Bożych 1970 [ang. 1966] s. 106).
Patrz też Strażnica Nr 9, 1968 s. 10 (ang. 01.05 1967 s. 270).
Taki pogląd istnieje u Świadków Jehowy do dziś, choć zaznaczono, że Maciej potrzebny był do celów „organizacyjnych”:
„Niecałe dwa tygodnie później uczniowie Jezusa przeanalizowali fragmenty Pism, pomodlili się do Jehowy i na miejsce Judasza Iskariota wybrali dwunastego apostoła – Macieja (Dzieje 1:15-26). Dlaczego było to istotne zarówno dla nich, jak i dla Jehowy? W grę wchodziła ważna potrzeba organizacyjna” (Strażnica luty 2017 s. 24).
Wydaje się, że ta wersja nauki jest ostateczna. Jednak w Towarzystwie Strażnica zmieniano już wykładnie, które za takie uważano.
Dwunastu Apostołów Baranka z Ap 21:14 i Maciej
Jak podaliśmy powyżej, w roku 1965 zmieniono kolejny raz naukę Świadków Jehowy, orzekając, że Maciej jest Apostołem.
Jednak jeszcze w angielskiej publikacji z roku
„Gdyby Jan ujrzał w wizji zbór chrześcijański z czasu, gdy ten był dopiero co ustanowiony w dniu Pięćdziesiątnicy roku 33 naszej ery, wówczas jedno z tych imion mogłoby nawiązywać do Macieja. Jednakże wizja Jana dotyczy skompletowanego zboru Bożego, już wyniesionego do chwały w niebie, takiego, jakim będzie na początku tysiącletniego panowania Chrystusa. Dlatego też zapewne widniało tam nie imię Macieja, lecz Pawła, którego tak jak pozostałych jedenastu wybrał do grona apostołów sam Jezus Chrystus” (Strażnica Nr 10, 1969 s. 8 [ang. 01.10 1967 s. 599]).
Porównaj podobny tekst powyżej z roku 1963: Babylon the Great Has Fallen!” God’s Kingdom Rules! 1963 s. 657.
Również w innych publikacjach z lat 1965-1971 na jednych stronach uznawano Macieja za Apostoła, a na innych umniejszano jego znaczenie, między innymi tak komentując tekst o „dwunastu apostołach Baranka” z Ap 21:14:
„W Objawieniu 21:14 jest mowa o »dwunastu kamieniach węgielnych« niebiańskiego Nowego Jeruzalem z wypisanymi na nich »dwunastoma imionami dwunastu apostołów Baranka«. Gdyby tu chodziło o wtórne fundamenty apostolskie istniejące już w dniu Pięćdziesiątnicy 33 roku n.e., wówczas do tych »dwunastu imion« należałoby też imię Macieja. Jeśli jednak wyrażenie »dwunastu apostołów Baranka« odnosi się do dwunastu mężczyzn, których wybrał i ordynował na apostołów sam Jezus Chrystus, to wśród tych »dwunastu imion« powinno być imię Pawła, a nie Macieja. (...) Sądząc po co najmniej trzynastu listach, które apostoł Paweł napisał do poszczególnych zborów chrześcijańskich oraz do pojedynczych członków tych zborów, uczynił on więcej niż Maciej dla zbudowania całego »zboru Bożego«” (Życie wieczne w wolności synów Bożych 1970 [ang. 1966] s. 108).
Ten pogląd przedstawiono również w roku 1971 w starszym leksykonie biblijnym Towarzystwa Strażnica:
If this vision applied as of the day of Pentecost of
Ale w tym samym roku 1971 zmieniono tę naukę w angielskiej Strażnicy, a w polskiej w roku 1972:
„Dopiero co przedstawiony wywód prowadzi do wniosku, że na jednym z tych dwunastu kamieni widniało imię Macieja, a nie Pawła” (Strażnica Rok XCIII [1972] Nr 13 s. 24 [ang. 15.05 1971 s. 320]).
W nowym leksykonie Świadków Jehowy również starą naukę zastąpiła nowa:
„Ponieważ Pismo Święte ani razu nie zalicza apostoła Pawła do »dwunastu«, nasuwa się logiczny wniosek, że na jednym z kamieni fundamentowych Nowej Jerozolimy zostało umieszczone imię Macieja, a nie Pawła” (Wnikliwe poznawanie Pism 2006 t. 1, s. 96).
Czyli dopiero w latach 1971-1972 Maciej stał się w pełni Apostołem według tekstu Ap 21:14. We wcześniejszych latach (do roku 1965) Towarzystwo Strażnica starało się uzgadniać teksty z Dz 1:20-26 i Ap 21:14.
Widzimy jak skomplikowane są interpretacje Towarzystwa Strażnica dotyczące Macieja. Raz stawał się on Apostołem, a innym razem przestawał nim być. Takich ‘korekt’ dokonywano kilka razy. Na dodatek w latach 1965-1971, będąc uznanym za Apostoła, nie był wliczany do grona apostolskiego z tekstu Ap 21:14.
Składam podziękowanie J. Romanowskiemu i K. Kozakowi za pomoc w tworzeniu tego tekstu.