Włodzimierz Bednarski

Szokujące wyznanie Ciała Kierowniczego Świadków Jehowy o jego błędach doktrynalnych i organizacyjnych!

dodane: 2016-11-23
Ciało Kierownicze Świadków Jehowy lubi zmieniać swoje nauki, rzekomo biblijne, ale dotychczas nie umiało pisać o swoich błędach. Jedna z najnowszych publikacji tej organizacji przyznaje jednak, że to grono popełnia błędy doktrynalne i organizacyjne. Poczytajmy o tym.

Szokujące wyznanie Ciała Kierowniczego Świadków Jehowy o jego błędach doktrynalnych i organizacyjnych!

 

         Towarzystwo Strażnica w osobach swojego „niewolnika wiernego i roztropnego” dawno temu pisało o tym, że nie jest ono „natchnione i nieomylne”. Wtedy, do lipca 2013 roku, owym „niewolnikiem” był cały ‘ostatek’ klasy pomazańców, to znaczy od przeszło 8500 (w 2003 r.) do 13 000 osób (w 2013 r.).

         Oto przykładowe wypowiedzi na ten temat, począwszy od lat 50. XX wieku:

 

         „Jak duch Jehowy pomaga »wiernemu i rozumnemu niewolnikowi« dojść do prawdy o jakiejś rzeczy? Towarzystwo nie rości sobie pretensji do nieomylności lub inspiracji. Ile zależy od pisanego słowa? Skąd możemy być pewni, że to jest organizacja którą posługuje się Jehowa, jeśli przecież niekiedy pewne rzeczy zostają opublikowane, a później są przedstawiane inaczej? (...)

W związku z pytaniem: jak prawda jest podawana przez organizację Jehowy, proszę zauważyć, że gdyby Towarzystwo Watch Tower było nieomylne, nie potrzebowałoby żadnych późniejszych sprostowań przedstawionych poglądów, ale ponieważ nie jest nieomylne i nigdy tak nie twierdziło, potrzebne są od czasu do czasu sprostowania. Gdyby duch Jehowy działał, jak oddziaływał na pisarzy Biblii inspirując ich do pisania zgodnie z myślami Jehowy, to późniejsze poprawki w tej sprawie nigdy nie byłyby potrzebne. (...) Kiedy światło jest jeszcze słabe, mogą być widoczne ogólne zarysy jakiejś rzeczy, lecz jej szczegóły nie zawsze są wyraźnie dostrzegalne, jednak kiedy światło się wzmaga, można te szczegóły widzieć coraz wyraźniej i otrzymuje się skorygowany obraz przedmiotu. W formułowaniu prawdy opieramy się całkowicie na Słowie Jehowy i z jego słowa muszą być wzięte dowody. Wszakże przy większej jasności i lepszym zrozumieniu rozpoznawane zostają nowe prawdy, i coś, co poprzednio wydawało się bardzo logiczne, może wymagać powtórnego rozpatrzenia. (...) Udzielono nam rady, abyśmy pozostawali w ścisłej łączności z organizacją, bo nawet jeśli organizacja broni poglądów, które później mogą być zmienione, to jednak nasze bezpieczeństwo tkwi w tym, że pozostajemy wewnątrz organizacji i przestawiamy się razem z nią, gdy światło staje się jaśniejsze i rozpoznawane są nowe prawdy. Żadna inna organizacja nie przejawia takiej elastyczności, aby zmieniać swe poglądy, dotrzymywać kroku zmiennym czasom i wypatrywać wzrastającego światła, które przychodzi od Jehowy ze świątyni, gdyż inne grupy są przywiązane do swoich setki lat liczących wyznań wiary. Zamiast się gorszyć tym, że Towarzystwo, gdy trzeba, jest gotowe do zmiany swych poglądów, powinno to sprawiać pociechę i dodawać otuchy oraz zapewniać, że stale posuwamy się naprzód i coraz więcej się uczymy, że otrzymujemy coraz to jaśniejsze światło zbliżając się do doskonałego dnia z jego południową światłością. (...) W organizacji Jehowy poglądy wiary można wykazać z Biblii, a gdyby się przypadkiem miał zakraść jakiś błędny pogląd, zostaje szybko wykryty i usunięty. (...) Jeśli z Biblii można jasno wykazać, że utrzymywana niegdyś myśl nie znajduje dostatecznego poparcia w Piśmie Świętym i że główny ciężar świadectwa biblijnego popiera inny pogląd, wówczas przyjmuje się ów nowy punkt widzenia, a poprzednie zrozumienie zostaje zaniechane” (Strażnica Nr 2, 1957 s. 19-20 [ang. 15.10 1954 s. 638-639]).

 

„Pobudzany tą nadzieją »niewolnik wierny i rozumny« zwracał uwagę całego ludu Bożego na znak czasów, zapowiadający bliskość panowania Królestwa Bożego. Trzeba jednak zaznaczyć, że nie był w tym zakresie inspirowany ani w działaniu swym doskonały. Pisma szeregu członków klasy »niewolnika«, które się złożyły na chrześcijańską część Słowa Bożego, były natchnione i nieomylne, ale inaczej przedstawia się rzecz z późniejszymi pracami. Literatura wydawana za życia Charlesa Taze Russella, pierwszego prezesa Towarzystwa Strażnica, nie była doskonała; nie była też doskonała za J. F. Rutherforda, następnego prezesa Towarzystwa. Coraz jaśniejsze światło padające na Słowo Boże, jak również fakty historyczne, po wielokroć aż do naszych dni wskazywały, w czym należy wprowadzić poprawki takiego czy innego rodzaju. Ale nie zapominajmy, że pobudki tego »niewolnika« zawsze były czyste, niesamolubne; we wszystkim powodowały nim dobre intencje” (Strażnica Rok C [1979] Nr 23 s. 14).

 

„»Niewolnik« nie jest natchniony przez Boga, lecz stale bada Pismo Święte i starannie ocenia wydarzenia światowe, jak również sytuację ludu Bożego, żeby mieć orientację w spełnianiu się proroctw biblijnych. Na skutek ludzkiej ułomności nieraz może się zdarzyć, że zrozumie coś tylko częściowo lub nieściśle, a w rezultacie potrzebne jest skorygowanie” (Strażnica Rok CII [1981] Nr 4 s. 27).

 

„Ciało Kierownicze składa się z grona namaszczonych chrześcijan (w roku 1986 było ich 13); 7 z nich pełni służbę w zarządzie Towarzystwa Strażnica. Całe to grono nadzoruje działalność Świadków Jehowy na całym świecie. Nie jest ono natchnione przez Boga i dlatego nie jest nieomylne, ale polega na nieomylnym Słowie Bożym. Ma je za najwyższy autorytet na ziemi i od wielu lat daje dowody podporządkowywania się woli Bożej” (Świadkowie Jehowy zjednoczeni w spełnianiu woli Bożej na całym świecie 1988 s. 26).

 

„Świadkowie Jehowy uważają obecnie, iż za pomocą Strażnicy oraz pokrewnych publikacji niewolnik wierny i roztropny zaopatruje ich w pokarm duchowy. Nie twierdzą, że klasa niewolnika jest nieomylna, ale uznają ją za jedyny kanał, jakim Pan posługuje się w dniach ostatnich tego systemu rzeczy” (Świadkowie Jehowy – głosiciele Królestwa Bożego 1995 s. 626).

 

         Pomimo tego, że ów „niewolnik” ciągle zmieniał nauki Świadkom Jehowy, to dla wątpiących w jego wykładnię miał jedną, taką oto radę:

 

         „Niewłaściwe poglądy, wierzenia i praktyki są stopniowo zarzucane, a kto decyduje się przy nich obstawać, odchodzi razem z nimi” (Świadkowie Jehowy – głosiciele Królestwa Bożego 1995 s. 641).

 

         Ostatnio jednak Ciało Kierownicze Świadków Jehowy zaszokowało swoich wyznawców, i nie tylko ich, pewnym oświadczeniem, które omawiamy poniżej.

 

Wypowiedź z lutego 2017 roku

 

         Całkiem niedawno w publikacji wydanej na miesiąc luty 2017 roku Ciało Kierownicze, prawdopodobnie pierwszy raz, przyznało się do popełniania błędów „doktrynalnych” i „organizacyjnych”. Słowa te niejedną osobę wprawiły w osłupienie. Dotąd bowiem Świadkowie Jehowy choć wierzyli, że ich kierownictwo nie jest „natchnione” i nie jest „nieomylne”, ale nigdy ono wprost do wymienionych powyżej błędów publicznie się nie przyznawało.

         Raczej pisano o „korektach”, „nieścisłym” rozumieniu lub „częściowym”. Podkreślano też, jak widzieliśmy, że „niewolnik” „polega na nieomylnym Słowie Bożym”!

Na dodatek ten „niewolnik” do roku 2013 był wielotysięczną rzeszą, a nie jak dziś składającym się z kilku osób gronem:

 

„W Strażnicy z 15 lipca 2013 roku wyjaśniono, że niewielka grupa namaszczonych braci, którzy tworzą Ciało Kierownicze, to »niewolnik wierny i roztropny«” (Strażnica luty 2017 s. 26).

 

„W przeszłości nasze publikacje podawały następujące wyjaśnienie: Jezus ustanowił wiernego niewolnika nad członkami czeladzi w dniu Pięćdziesiątnicy 33 roku n.e. Niewolnik – począwszy od tamtego dnia – wyobraża wszystkich pomazańców żyjących na ziemi w dowolnym okresie rozpatrywanych jako grupa” (Strażnica 15.07 2013 s. 20).

 

         Oto aktualna wypowiedź Ciała Kierowniczego o jego błędach doktrynalnych i organizacyjnych:

 

Ciało Kierownicze nie jest natchnione przez Boga ani nieomylne. Dlatego może popełnić błąd przy wyjaśnianiu spraw doktrynalnych lub udzielaniu wskazówek organizacyjnych. W Skorowidzu do publikacji Towarzystwa Strażnica znajduje się hasło »Kształtowanie się wierzeń«, które zawiera listę skorygowanych wyjaśnień od 1870 roku” (Strażnica luty 2017 s. 26).

 

         Towarzystwo Strażnica pisze jakby o „błędzie” Ciała Kierowniczego, a tymczasem wskazany skorowidz (obejmujący lata 1870-2014) wymienia ponad 170 zmienionych nauk, które poniżej wymieniamy!

 

         Interesujące jest też to, że choć zwykła wersja angielska tego czasopisma ma w tym zdaniu słowo „błąd” (ang. err), to edycja uproszczona ma termin w liczbie mnogiej – „błędy” (ang. mistakes):

 

The Governing Body is neither inspired nor infallible. Therefore, it can err in doctrinal matters or in organizational direction (ang. Strażnica luty 2017 s. 26 [ed. zwykła]).

 

The Governing Body is neither inspired nor perfect. It can make mistakes when explaining the Bible or directing the organization (ang. Strażnica luty 2017 s. 24 [ed. uproszczona]).

 

         Oto lista zmienionych nauk, które wymienia wspomniany skorowidz Świadków Jehowy wskazujący lata 1870-2014 (źródło: Watchtower Library 2014 [Biblioteka Strażnicy 2014]; pomijamy tu podawanie publikacji omawiających zmiany nauk):

 

Kształtowanie się wierzeń

W latach

1870-1875: dusza, okup, sposób powrotu Chrystusa:...

1872: okup:...

1876: koniec Czasów Pogan w roku 1914:...

1877: powrót i obecność Chrystusa:...

1879: Babilon Wielki:...

1880: piekło:...

1881: dlaczego Bóg dopuszcza zło:...

dusza:...

Jehowa:...

1882: Trójca:...

1884: „drugie owce” (Jn 10:16):...

„owce” i „kozy” (Mt 25):...

1886: „władze zwierzchnie” (Rz 13):...

1894: pochodzenie nauki o nieśmiertelności duszy:...

1895: wskazówki dotyczące starszych:...

1907: przymierza:...

1917: Księga Objawienia:...

1919: ogromne znaczenie imienia Bożego:...

ok. 1919: zadanie prawdziwych chrześcijan:...

1920: dobra nowina dotyczy już ustanowionego Królestwa:...

kiedy się miały spełnić słowa z Mateusza 24:14:...

1922: Jehowa i Jego posłaniec przymierza dokonują przeglądu duchowej świątyni (Mal 3:1-3):...

organizacje: Jehowy i Szatana:...

1923: „owce” i „kozy” (Mt 25):...

1925: Armagedon:...

narodziny Królestwa:...

organizacje: Jehowy i Szatana:...

1926: Armagedon:...

rozwijanie charakteru:...

1927: Boże Narodzenie:...

„niewolnik wierny i roztropny” (Mt 24:45-47):...

1928: Boże Narodzenie:...

Królestwo Boże ważniejsze od osobistego wybawienia:...

krzyż:...

rozpowszechnienie Biblii nie świadczy o rozgłoszeniu dobrej nowiny o Królestwie:...

Wielkanoc:...

Wielka Piramida w Gizie:...

1929: uświęcenie imienia Jehowy najważniejsze:...

walentynki:...

„władze zwierzchnie” (Rz 13):...

1930: Księga Objawienia:...

1931: osoby mające znak na czole (Eze 9:4):...

1932: „drugie owce” mają głosić:...

klasa Jehonadaba (Jonadaba):...

mianowanie starszych:...

proroctwa o odrodzeniu:...

1934: „drugie owce” powinny oddać się Bogu i zgłosić do chrztu:...

przymierza:...

1935: chronologia:...

czystość moralna:...

pozdrawianie sztandaru:...

używanie tytoniu: kr 112

„wielka rzesza” (Obj 7):...

1936: krzyż:...

obchodzenie urodzin:...

1937: „drugie owce” otrzymują odpowiedzialne zadania:...

1938: organizacja zboru, dokonywanie zamianowań:...

pozycja pomazańców i „wielkiej rzeszy”:...

zrezygnowanie z oddzielnych zebrań dla dzieci i młodzieży:...

1939: neutralność:...

1941: kwestia sporna co do prawowitości zwierzchnictwa Jehowy:...

1942: bestia wychodząca z otchłani (Obj 17:8):...

1943: chronologia:...

1944: chronologia:...

ciało kierownicze:...

rozpatrywanie wykroczeń przez odpowiedzialnych braci:...

świętość krwi:...

uwzględnienie zasad teokratycznych w statucie Towarzystwa:...

1945: świętość krwi:...

1946: Nowy Rok:...

1947: poligamia:...

1950: książęta (Ps 45:16 [45:17]):...

termin „religia”:...

1952: wykluczanie:...

1953: Gog z Magog (Eze 38, 39):...

kosztowności narodów (Ag 2:7):...

zalążek nowej ziemi:...

1961: świętość krwi:...

1962: „władze zwierzchnie” (Rz 13):...

1963: Babilon Wielki:...

Księga Objawienia:...

1965: zmartwychwstanie ziemskie:...

1966: denar wypłacony pracownikom winnicy (Mt 20):...

1969: Księga Objawienia:...

wielki ucisk:...

1971: Ciało Kierownicze:...

ustanowienie gron starszych:...

1972: mianowanie starszych i sług pomocniczych:...

wielka duchowa świątynia Jehowy:...

1973: używanie tytoniu:...

1976: praca związana z hazardem:...

1979: „klucze królestwa” (Mt 16:19):...

1983: posługiwanie się bronią palną:...

1984: owczarnie „wspaniałego pasterza” (Jn 10):...

1985: należący do „drugich owiec” uznani za prawych jako przyjaciele Boga:...

1986: „wielka rzesza” symbolicznie spożywa ciało i krew Jezusa (Jn 6:51-56):...

1987: chrześcijański jubileusz:...

1988: 144 000 śpiewa nową pieśń przed 24 starszymi (Obj 14:3):...

Księga Objawienia:...

nieochrzczeni głosiciele:...

przyszli członkowie zboru:...

rodzice mogą prowadzić studium z wykluczonym dzieckiem:...

symboliczne serce:...

zgładzeni w Sodomie i Gomorze nie zmartwychwstaną:...

1991: znaczenie Księgi Przysłów 27:23:...

1992: Netynejczycy i synowie sług Salomona po powrocie z wygnania:...

1993: król północy i południa w czasie końca (Dn 11, 12):...

początek i koniec 1260 dni (Obj 11:3) oraz czasu, czasów i połowy czasu (Dn 7:25; 12:7):...

1994: ucisk i zjawiska niebieskie (Mt 24:29-31; Mk 13:24-27; Łk 21:25-28):.

1995: „owce” i „kozy” (Mt 25):...

„to pokolenie” (Mt 24:34; Mk 13:30; Łk 21:32):...

1996: „ciało” wybawione z „wielkiego ucisku” (Mt 24:22):...

służba cywilna pełniona zamiast służby wojskowej:...

śluby zwyczajowe (plemienne):...

wielki ucisk ‛skrócony’ (Mt 24:22):...

1997: wizja przemienienia (Mt 17; Mk 9; Łk 9):...

1998: Ezechielowa wizja odbudowanej świątyni i odrodzonego kraju (Eze 40 do 48):...

jak długo ma obowiązywać nowe przymierze (Heb 13:20):...

narody zaznają błogosławieństw dzięki Potomkowi Abrahama (Rdz 22:18):...

1999: ‛obrzydliwość stojąca w miejscu świętym’ (Mt 24:15; Mk 13:14):...

2000: frakcje krwi:...

wykorzystanie własnej krwi:...

2001: „gołębie do swych gołębników” (Iz 60:8, 9):...

oddawanie Jehowie czci „duchem” (Jn 4:24):...

„świadectwo rozwodowe” dla Judy (Iz 50:1):...

2002: dziedziniec, na którym służy „wielka rzesza” (Obj 7:15):...

2003: dlaczego niektórzy pierwsi chrześcijanie przestrzegali Prawa Mojżeszowego:...

znaczenie chrztu Żydów w dniu Pięćdziesiątnicy 33 roku n.e.:...

2007: kiedy rozpoczęło się zmartwychwstanie niebiańskie:...

kiedy zakończy się powoływanie chrześcijan do życia w niebie:...

2008: Maria rodzi Jezusa w bólach:...

przypowieść o człowieku rzucającym nasienie (Mk 4:26-29):...

przypowieść o niewodzie (Mt 13):...

przypowieść o zakwasie schowanym w mące (Mt 13; Łk 13):...

przypowieść o ziarnku gorczycy (Mt 13; Mk 4; Łk 13):...

„to pokolenie” (Mt 24:34; Mk 13:30; Łk 21:32):...

2009: nadzieja zmartwychwstania dla nienarodzonych dzieci:...

nakrywanie głowy przez siostry tłumaczące program zebrań na język migowy:...

„wszelkie stworzenie pod niebem” (Kol 1:23):...

2010: przypowieść o pszenicy i chwastach (sianie nasienia) (Mt 13:24, 38):...

przypowieść o pszenicy i chwastach (zgromadzanie pszenicy do spichrza) (Mt 13:30):...

2011: drzewo oliwne (Rz 11):...

Jezus „odpowiednim okupem” (1Tm 2:6):...

Piotr w Rzymie:...

stopy posągu ze snu Nebukadneccara (Dn 2):...

wejście do odpoczynku Jehowy (Heb 4):...

2012: kiedy pojawiła się siódma potęga światowa:...

‛król o srogim obliczu przywodzi do zguby’ (Dn 8:23, 24):...

Mardocheusz i Estera ‛rozdzielają łup’, spełniając proroctwo z Rodzaju 49:27:...

palce u stóp posągu ze snu Nebukadneccara (Dn 2):...

„wszystkie owe królestwa” (Dn 2:44):...

2013: „Asyryjczyk przyjdzie do naszej ziemi” (Mi 5:5):...

Jezus dokonuje przeglądu świątyni duchowej w latach 1914-1919 (Mal 3:1-4):...

Jezus przychodzi, przybywa (Mt 24, 25):...

„niewolnik wierny i roztropny” (Mt 24:45-47):...

pomazańcy nie będą żyć na ziemi po Armagedonie:...

przypowieść o pszenicy i chwastach (Mt 13):...

wielki ucisk:...

zbieranie wybranych (Mt 24:31; Mk 13:27):...

„zły niewolnik” (Mt 24:48-51):...

znaczenie imienia Jehowa:...

2014: czas oczyszczania duchowej świątyni (Mal 3:1-4):...

dwaj świadkowie (Obj 11):...

mianowanie starszych i sług pomocniczych:...

powody, dla których Żydzi w I wieku n.e. ‛trwali w oczekiwaniu’ na Mesjasza (Łk 3:15):...

„trwały fundament Boży” (2Tm 2:19):...

zawieranie małżeństw po zmartwychwstaniu (Łk 20:34-36):...

 

         Jeśli chodzi o lata 2015-2016 i zmiany nauk Towarzystwa Strażnica, to uzupełniamy ten spis wskazaniami z nowszych źródeł:

 

2015

Gog z Magog (Ezech. rozdz. 38 i 39)...

Nakrywanie głowy przez siostrę prowadzącą studium biblijne...

Przypowieść o talentach (Mat. 25:14-30)...

Przypowieść o dziesięciu dziewicach (Mat. 25:1-13)

Biblijne pierwowzory i ich odpowiedniki (Rocznik Świadków Jehowy 2016 s. 27).

Raj z 2Kor 12:4 to raj „literalny, duchowy oraz niebiański” (Strażnica 15.07 2015 s. 8).

 

2016

Niewola babilońska od II wieku po Chr. do roku 1919 (Strażnica marzec 2016 s. 29).

Klaskanie podczas ponownego przyjmowania wykluczonych (Strażnica maj 2016 s. 32).

Stawiającym „znak” jest Jezus oraz aniołowie i to podczas „wielkiego ucisku” (Strażnica czerwiec 2016 s. 16-17).

 

         Oczywiście nie są to wszystkie nauki zmieniane przez Ciało Kierownicze i Towarzystwo Strażnica w latach 1870-2016, a jedynie te, o których wspomniał skorowidz przytaczający publikacje z lat 1986-2014. Jeśli jakichś zmienianych wykładni z lat 1870-1985 nie omawiano w latach 1986-2014, to po prostu skorowidz ich nie wymienia.

         Szerszy spis ‘korygowanych’ nauk (oraz cytaty) znajdzie zainteresowany w naszej książce pt. Zmienne nauki Świadków Jehowy. Najważniejsze zmiany w doktrynie Towarzystwa Strażnica w latach 1879-2011 (W. Bednarski, Sz. Matusiak, Warszawa 2012) oraz w jej wersji elektronicznej poszerzonej o lata 2012-2016.

 

         Widzimy z powyższego, że rzeczywiście Ciało Kierownicze Świadków Jehowy mogło zszokować swoich głosicieli. Nie dość, że przyznało się ono do popełniania błędów doktrynalnych i organizacyjnych w całej swojej historii, to na dodatek wskazało szeroki zbiór prawie 200 zmian, czy jak ono to nazywa ‘korekt’ wykładni i zwyczajów Świadków Jehowy.

         Czy Ciało Kierownicze uwiarygodniło tym siebie? Wątpimy w to. Tym bardziej, że ono wielokrotnie zapowiadało, że nadal będzie zmieniać swoje nauki, rzekomo pochodzące z Biblii. Oto kilka takich stwierdzeń z ostatnich lat:

 

„Dlaczego z biegiem lat zdarzały się zmiany w naukach Świadków Jehowy? (...) W miarę lepszego zrozumienia czegoś nieraz trzeba zmienić zdanie. Świadkowie Jehowy są gotowi pokornie dokonywać takich zmian” (Prowadzenie rozmów na podstawie Pism 2001 s. 347).

 

„Musimy więc unikać sidła, jakim jest zazdrosne obstawanie przy własnych poglądach lub metodach działania, które nie mają solidnych biblijnych podstaw. Powinniśmy natomiast przyjmować nowe światło, jakie Jehowa rzuca na swe Słowo za pośrednictwem kanału, którym się obecnie posługuje” (Strażnica Nr 20, 2002 s. 30).

 

„Kiedy są uściślane wyjaśnienia wersetów biblijnych lub usprawniane jakieś procedury, chętnie to akceptujemy. Z radością dostrzegamy dowody, że duchowe światło jest coraz jaśniejsze (Prz. 4:18). Jeśli trudno nam zrozumieć jakąś zmianę, prosimy Jehowę, by pomógł nam ją pojąć” (Strażnica 15.12 2008 s. 10).

 

„Rydwan z pewnością nie stoi w miejscu! Pomyślmy o wielu zmianach, które zaszły w ciągu ostatnich 10 lat. Pamiętajmy, że zostały one wprowadzone z woli Jehowy (Strażnica listopad 2016 s. 16).

 

Czy kiedykolwiek zdarzyło się, że Świadkowie Jehowy błędnie rozumieli jakieś fragmenty Biblii? Tak. Ale gdy nadszedł czas, by Bóg wyjawił ich znaczenie, Świadkowie chętnie dokonywali zmian w swoim sposobie myślenia” (Strażnica Nr 1, 2017 s. 15).

Zgłoś artykuł

Uwaga, w większości przypadków my nie udzielamy odpowiedzi na niniejsze wiadomości a w niektórych przypadkach nie czytamy ich w całości

Komentarze są zablokowane