Dlaczego Towarzystwo Strażnica wymyśliło „październik” dla wyznaczenia „czasów pogan” i „rok zerowy”? (cz. 1)
Dlaczego Towarzystwo Strażnica wymyśliło „październik” dla wyznaczenia „czasów pogan” i „rok zerowy”? (cz. 1)
Na początku informujemy, że artykuł nasz składa się z następujących rozdziałów:
Wczesne teksty C. T. Russella o roku 1914 i 2520 latach
Pierwsze wzmianki w Strażnicy o „październiku” w kontekście 2520 lat
Kiedy w Wykładach Pisma Świętego pojawił się miesiąc „październik” związany z okresem 2520 lat?
Które miesiące, oprócz „października”, wyznaczano dla roku 1914?
Zapewnienia Russella dotyczące dokładności jego chronologii
Pytanie do Russella o „październik” roku 1914 i 1915
„Rok zerowy” – kiedy się pojawił?
„Rok zerowy” – kiedy zniknął?
Przyznanie się do błędów w kwestii „roku zerowego” i roku 606 przed Chr.
Pięć ostatnich rozdziałów zamieszczamy w części drugiej naszego artykułu.
Dlaczego w jednym artykule omawiamy razem oba tytułowe zagadnienia? Otóż dlatego, że są one ze sobą powiązane. „Rok zerowy” stał się nieodzowny dla Towarzystwa Strażnica w momencie, gdy wprowadziło ono do swej chronologii „październik”. Październik roku 606 przed Chr. rozpoczynał, a październik 1914 roku kończył okres 2520 lat, jak nauczano. W rzeczywistości, od chwili wprowadzenia „października”, było tych lat tylko 2519.
Wczesne teksty C. T. Russella o roku 1914 i 2520 latach
Rok 606 przed Chr., okres „czasów pogan” trwający 2520 lat i kończący go rok 1914 Towarzystwo Strażnica przejęło od adwentysty Nelsona Barboura (1824-1905). Były to dla nich jedne z najważniejszych dat i liczb w historii ludzkości:
„A w roku 1875 Nelson H. Barbour oznajmił na łamach swego czasopisma HeraldoftheMorning, że w roku 1914 zakończy się okres nazwany przez Jezusa »wyznaczonymi czasami narodów« (Łukasza 21:24)” (Przebudźcie się! Nr 11, 1994 s. 26).
Dla C. T. Russella (1852-1916), późniejszego wydawcy czasopisma Strażnica (od 1879 r., ang.) i prezesa Towarzystwa Strażnica (od 1884 r.), problem „roku zerowego” i „października” (1914 r.) nie istniał w roku 1876, czyli na początku jego działalności. Posługiwał się on wtedy prostym wyliczeniem przejętym od Barboura:
606 przed Chr. (początek „czasów pogan”) + 2520 lat (7 x 360 lat) = 1914 rok (koniec „czasów pogan”).
Poniżej zamieszczamy trzy wczesne teksty Russella z roku 1876, 1877 i 1889:
„W roku 1876 w czasopiśmie Bible Examiner ukazał się artykuł Charlesa Taze’a Russella zatytułowany »Kiedy się zakończą Czasy Pogan?«. Wskazano w nim, że rok 1914 będzie znamienny” (Strażnica 15.06 2015 s. 22).
„Na początku naszej ery chrześcijańskiej minęło 606 lat tego czasu (70 lat niewoli i 536 od Cyrusa do Chrystusa), co po odjęciu od 2520 pokazałoby, że siedem czasów zakończy się w A. D. 1914; »Jerozolima będzie wyzwolona na zawsze, a Żyd zwróci się do swego Wybawcy: ‘Oto nasz Bóg’, na Niego czekaliśmy i On nas wybawi«.” (The Bible Examiner październik 1876 s. 27 – At the commencement of our Christian era, 606 years of this time had passed, (70 years captivity, and 536 from Cyrus to Christ)which deducted from 2520, would show that the seven times will end in A. D. 1914; when Jerusalem shall be delivered forever, and the Jew say of the Deliverer...).
„Zapowiedzi dotyczące roku 1914
»To właśnie w roku 606 P. Chr. dobiegło kresu królestwo Boże, usunięto diadem, a cała ziemia została poddana poganom. Okres 2520 lat od roku 606 P. Chr. skończy się w roku 1914 R.P.« (The Three Worlds [Trzy światy], 1877, strona 83).
»Świadectwo Pisma Świętego odnośnie tego, że ‘Czasy Pogan’ stanowią peryod [okres] 2520 lat od roku 606 P. Chr. do R.P. 1914 włącznie, jest jasne i mocne« (C. T. Russell, Wykłady Pisma Świętego, tom II, 1889, strona 82)” (Wspaniały finał Objawienia bliski! 1993 s. 105).
Należy podkreślić, że w przytoczonym „tomie II,
Dodajmy, że za czasów Russella pojawiło się ponad 10 metod wyliczenia roku 1914 (jedną z nich wprowadzono dopiero w roku 1904). Wszystkie je opisaliśmy w rozdziale Różne metody wyliczania roku 1914, w książce pt. Jak w Towarzystwie Strażnica ‘rodziła się’ koncepcja niewidzialnego przyjścia Chrystusa i nauka o roku 1914? (2020). Do dziś pozostała tylko jedna metoda, a i to po dokonaniu w niej zmian (np. za rok 606 przed Chr. wprowadzono rok 607). Inne metody wyliczeń odrzucono, bo oparte były o daty, które z czasem także zostały zarzucone (np. rok 1799, 1874, 1878).
Pierwsze wzmianki w Strażnicy o „październiku” w kontekście 2520 lat
Rok 1875 – Barbour i „kwiecień” w wyliczeniu 2520 lat
Najpierw zaznaczamy, że jeden z pierwszych tekstów Barboura, dotyczących 2520 lat i wskazujących na rok 1914, nie wymienia „października”. Natomiast pojawia się w nim „kwiecień” i to w związku z rokiem 1874 i 1914:
„Jubileuszowe cykle dowodzą, że początek »czasów restytucji wszystkich rzeczy« nastąpił wraz z początkiem obecnego roku żydowskiego, rozpoczynającego się 6 kwietnia 1875 roku. A »czasy pogan« wygasają w ten sposób: do 606 lat przed Chr., dodajmy 1874 lat po Chr.; który to rok żydowski zakończył się 5 kwietnia; i jeszcze 40 lat, a więc mamy pełny okres; 606, 1874 i 40, to jest
Russell w Strażnicach nie wymienia jednak kwietnia w powiązaniu z okresem 2520 lat.
Lata 1877-1901 – uściślenia dotyczące roku 1914
W latach 1879-1880 słowo „październik” w kwestiach chronologicznych w Strażnicach nie występuje.
Wydaje się, że początkowo u Russella „październik” 1914 roku wynikał bardziej z dodawania 40 lat żniwa chrześcijańskiego do daty powrotu Chrystusa w „październiku” 1874 roku, niż z wyliczenia 2520 lat (od roku 606 przed Chr. do roku 1914).
Teksty o dodawaniu 40 lat występują w Strażnicy dość wcześnie, już od roku 1880, ale bez wymieniania „października” (1874) oraz z „październikiem” (1874 i 1914) od roku 1892.
Jeden raz, w roku 1881, Russell przedstawił dodawanie okresu 33 lat „ucisku” do daty 3 października 1881 roku, co miało zapewne wskazywać rok 1914, choć „października” wtedy wprost nie wymienił (patrz ang. Strażnica październik/listopad 1881 s. 289 [reprint]).
Teksty z „październikiem” 1914 roku, w połączeniu z okresem 2520 lat, pojawiają się dopiero od roku 1896. Te nas najbardziej interesują.
Oto pierwsze fragmenty, w których nie ma odwołania do „czasów pogan”, ale do 40-letniego okresu żniwa:
„Większość naszych czytelników być może zdaje sobie sprawę, że nasze rozumienie tego słowa prowadzi nas do wniosku, że »Czas ucisku« lub »Dzień gniewu« obejmujący czterdzieści lat od 1874 do 1914 roku dzieli się na dwie części lub na dwa różne okresy” (ang. Strażnica lipiec 1880 s. 112 [reprint]).
„Data zakończenia tej »bitwy« jest w Piśmie definitywnie oznaczona jako październik 1914. Ona już trwa, jej początek datuje się na październik
W roku 1896 napisano podobnie o okresie 40 lat, ale już z użyciem słowa „żniwo”:
„»Żniwo« (od października 1874 r. do października 1914 r.) to czas, w którym kończy się Wiek Ewangelii i zaczyna się Wiek Tysiąclecia” (ang. Strażnica 15.08 1896 s. 2026 [reprint] – The ”harvest” (Oct. 1874 to Oct. 1914) is the lapping time in which the Gospel age ends and the Millennial age begins.).
Trzeba tu dodać, że przed rokiem 1892 wymieniano też żniwo 40-letnie, ale nie podawano „października”, a tylko ogólnie lata 1874-1914, jak podaliśmy powyżej. Rok 1914 był wtedy jeszcze tak odległy, że „październik” nie był istotny. Barbour i Russell wymieniali lata 1874-1914 (żniwo) już w swojej pierwszej wspólnej książce pt. Trzy światy z roku 1877, ale bez wymienienia „października”:
„Postanowiono też wydać oprawną książkę, zawierającą ich wspólne poglądy, i w roku 1877 dzieło to ukończono. Ta 194-stronicowa publikacja, napisana wespół przez Barboura i Russella, nosiła tytuł »Trzy światy, czyli plan zbawienia« (»Three Worlds or Plan of Redemption«) (...)
»Właśnie w roku 606 przed Chr. skończyło się królowanie Boże, diadem został usunięty a cała ziemia wydana poganom. 2520 lat – licząc od roku 606 przed Chr. – skończy się w roku 1914 po Chr., czyli czterdzieści lat po roku 1874; ten czterdziestoletni okres, w który teraz wkroczyliśmy, ma być takim ‘czasem uciśnienia, jakiego nie było, jako narody poczęły być’.I w ciągu tych czterdziestu lat ma być ustanowione Królestwo Boże (lecz nie w ciele – ‘wpierw naturalne a potem duchowe’), Żydzi mają być przywróceni do dawnego stanu, królestwa pogańskie mają być rozbite w kawałki ‘jak naczynia garncarskie’, a królestwa tego świata staną się królestwami naszego Pana i jego Chrystusa i zostanie wprowadzony wiek sądu« – Str. 83,
W roku 1896 Towarzystwo Strażnica opublikowało swój artykuł, w którym, jak się wydaje, po raz pierwszy połączono „październik” z końcem „czasów pogan” w roku 1914.
Tekst ten miał bardzo stanowczy tytuł: TRUE BIBLE CHRONOLOGY STATED A.M. [Anno Mundi] (Prawdziwa chronologia biblijna podana od stworzenia świata).
Zawierał on liczne tabele, wyliczenia, od stworzenia Adama do października 1914 roku (ang. Strażnica 15.05 1896 s. 1980-1981 [reprint]).
Poprzedzał go inny, powiązany z nim, artykuł: Erroneous Chronology And False Conclusions (Błędna chronologia i fałszywe wnioski) (ang. Strażnica 15.05 1896 s. 1974-1979 [reprint]).
Oto kluczowe słowa z omawianego tekstu:
„Rok kończący się w październiku 1914 r. będzie ... 6042 [od stworzenia Adama]
A pełny czterdziestoletni »dzień gniewu« od października 1874 roku zakończy się w październiku 1914 roku, czyli pełnym kresem Czasów Pogan, deptania Jerozolimy i jej ludu” (ang. Strażnica 15.05 1896 s. 1980 [reprint]).
W innym artykule z roku 1901 „październik 1914 roku” powiązano z ważnym rokiem 1910:
„Kulminacja ucisku w październiku 1914 roku jest jasno zaznaczona w Piśmie* [*zob. Millennial Dawn, Vols. II., III]; dlatego jesteśmy zobowiązani oczekiwać początku tego dotkliwego ucisku nie później niż w 1910; z dotkliwymi zakłóceniami w tym czasie. Dotkliwy ucisk powinien nadejść w 1910 i możemy wnioskować, że będzie to poprzedzone okresem stopniowych finansowych i społecznych zakłóceń, podobnych do tych z przeszłości, i zmierzających w kierunku rozpaczy, prędzej czy później do tego dojdzie” (ang. Strażnica 15.09 1901 s. 292 [s. 2876, reprint]).
Rok 1904 – kolejne teksty o „październiku” 1914 roku
W roku 1904 opublikowano kilka artykułów dotyczących chronologii. Oto te kluczowe teksty:
ang. Strażnica 01.07 1904 s. 3389-3390, reprint, art. UNIVERSAL ANARCHY – JUST BEFORE OR AFTER OCTOBER,
ang. Strażnica 01.08 1904 s. 3405-3406, reprint, art.FEAR NOT, O ZION! (Nie bój się, o Syjonie!);
ang. Strażnica 15.08 1904 s. 3415, reprint, art. THE HARVEST AND GENTILE TIMES (Czas Żniwa i Czasy Pogan);
ang. Strażnica 01.10 1904 s. 3436-3438, reprint, art. THE TIME OF HARVEST (Czas Żniwa);
ang. Strażnica 15.11 1904 s. 3459-3460, reprint, art. FURTHER CONFIRMATION OF OUR CHRONOLOGY (Kolejne potwierdzenie naszej chronologii).
W tym samym czasie w tomie II i III Wykładów Pisma Świętego dostawiono „październik” (1914), którego nie było w pierwszych wydaniach tych tomów z roku 1889 i 1891. O tym piszemy w rozdziale Kiedy w Wykładach Pisma Świętego pojawił się „październik” związany z okresem 2520 lat?
Obliczeniom z roku 1904 poświęcamy jeszcze uwagę w rozdziale pt. „Rok zerowy” – kiedy się pojawił?, w części 2 tego artykułu.
Rok 1910 – pojawia się dokładna data „1 października 1914 roku”
W roku 1910 po raz pierwszy w Strażnicy pojawiła się dokładna data „1 października 1914 roku”, w połączeniu z „czasami pogan”. Równocześnie Russell powątpiewał w kwestii dokładnego „zlokalizowania” końca „czasów pogan”:
„Odczucia wszystkich zdają się zgadzać z naszymi, że chronologia, a także prorocze czasy i pory roku, które tak cudownie się z nią łączą i zdają się ją potwierdzać, przyniosły wielką radość i orzeźwienie, nawet jeśli później okaże się, że nie zlokalizowaliśmy dokładnie końca Czasów Pogan. Ich koniec jest z pewnością bliski, jeśli nie 1 października 1914 roku, jak wciąż wierzymy” (ang. Strażnica 15.12 1910 s. 4726 [reprint]).
Data „1 października 1914 roku” powtórzona zostanie w Strażnicy w roku 1913 (patrz poniżej).
Rok 1913 – siedem nowych potwierdzeń dla „października” 1914 roku na podstawie Wielkiej Piramidy
W roku 1913 Russell poinformował, że jego przyjaciel Morton Edgar (zm. 1950), główny piramidolog Towarzystwa Strażnica, odkrył w Wielkiej Piramidzie „siedem różnych potwierdzających dowodów” dla „października” 1914 roku:
„Więcej o Wielkiej Piramidzie
Brat Morton Edgar wydał niedawno bardzo zgrabną książeczkę dotyczącą Piramidy (...) Poinformowano nas, że traktuje przejścia Piramidy bardzo krytycznie i stwierdza, że wiele pomiarów ściśle potwierdza czasowe cechy Boskiego Planu przedstawione w Wykładach Pisma Świętego. Poinformowano nas, że podaje siedem różnych dowodów potwierdzających, iż koniec roku 1914 – a mianowicie około października 1914 – wyznaczy zamknięcie Czasów Pogan i początek Panowania Mesjańskiego. Wielu drogich przyjaciół cieszy się z tych potwierdzeń. Każdy, kto chce nabyć te książki, może wysłać zamówienie do naszego biura lub bezpośrednio do Mortona Edgara, 224 W. Regent Street, Glasgow, Szkocja. Pragniemy jednak powtórzyć to, co powiedzieliśmy od początku w odniesieniu do daty zakończenia Czasów Pogan; mianowicie, że obliczenia jakie przedstawiliśmy w tomie II, w Wykładach Pisma Świętego, są Prawdą zgodnie z naszą najlepszą wiedzą i przekonaniem. Niemniej jednak, istnieje wystarczająco dużo niepewności w kwestii chronologii, aby uczynić ją raczej kwestią wiary niż pozytywnej wiedzy. Przypominamy naszym czytelnikom, że nasze poświęcenie się Panu nie dotyczy października 1914 roku ani żadnego innego czasu, z wyjątkiem tego, o którym mówił Zbawiciel – »Bądź wierny aż do śmierci, a dam ci koronę życia«. – Obj. 2:10” (ang. Strażnica 15.10 1913 s. 5336 [reprint]).
Wydaje się, że było to ostatnie potwierdzenie dla „października” 1914 roku. Gdy rok ten mijał, a proroctwo się nie spełniało, oczekiwania, które z nim wiązano, przeniesiono w pełni na rok
Zauważmy też, jak Russell w roku 1913 asekurował się, pisząc tylko o „wierze” w swoją chronologię, a nie o „wiedzy”. Wspominał też, że „nasze poświęcenie się Panu nie dotyczy października 1914 roku ani żadnego innego czasu”. Skoro to wszystko było tak mało wiarygodne i potrzebne, to po co cokolwiek wyznaczał?
Każdy, kto zajrzy do pierwotnej wersji tomu II Wykładów Pisma Świętego, zauważy jak stanowczych stwierdzeń używał Russell w kwestii roku 1914.
Przytaczamy treść siedmiu głównych oczekiwań związanych z rokiem 1914, zawartych w tomie pt. Nadszedł Czas opublikowanym w roku 1889, w których nie pojawia się jednak „październik”:
„W rozdziale tym przedstawiamy dowody Biblijne wykazujące, że zupełny koniec Czasów Pogan, tj. ostateczny kres ich panowania w ramach dzierżawy, nastąpi R. P. 1914; że ta data będzie ostateczną granicą panowania niedoskonałych ludzi. I zauważmy, że jeśli rzeczy te są prawdą, uzasadnioną w Piśmie Świętym, dowodzić będą: –
Po pierwsze, że w owym czasie Królestwo Boże, o które nasz Pan nauczył nas modlić się, mówiąc: »Przyjdź Królestwo Twoje«, obejmie pełną, powszechną władzę, a wkrótce potem zostanie »ustanowione« lub mocno osadzone na ziemi, na ruinach obecnych instytucji.
Po drugie, znajdziemy w nim dowód, że ten, który ma prawo, aby objąć panowanie nad światem, wówczas będzie obecny jako nowy Władca Ziemi; a nie tylko od owego czasu, lecz będzie On obecny znacznie wcześniej przed ową datą, albowiem upadek rządów pogańskich ma być bezpośrednio spowodowany przez Jego pokruszenie ich jak naczynia zduńskiego (Psalm 2:9; Obj. 2:27), i ustanowienia w ich miejsce własnego, sprawiedliwego rządu.
Po trzecie, znajdziemy w nim dowód, że na jakiś czas przed końcem R. P. 1914 ostatni członek uznanego przez Boga Kościoła Chrystusowego, »królewskiego kapłaństwa«, »ciała Chrystusowego« zostanie uwielbiony wraz ze swą Głową; albowiem każdy członek ma panować z Chrystusem i być współdziedzicem w Jego Królestwie, gdyż nie może być ono zupełnie »ustanowione« bez wszystkich członków.
Po czwarte, znajdziemy w nim dowód, że od tego czasu Jeruzalem nie będzie dłużej deptane przez Pogan, lecz powstanie z prochu Bożej niełaski do chwały; ponieważ »Czasy Pogan« wypełnią się lub zakończą.
Po piąte, znajdziemy w nim dowód, że do tego czasu, lub nawet wcześniej, ślepota z części Izraela będzie usunięta, albowiem miała ona trwać tylko dotąd, »dopóki nie wejdzie pełnia Pogan« (Rzym. 11:25), innymi słowy, do czasu, gdy pełna liczba Pogan, którzy mają być członkami ciała Chrystusowego lub oblubienicy Chrystusowej, zostanie w pełni wybrana.
Po szóste, znajdziemy w nim dowód, że »wielki czas ucisku, jakiego nie było odkąd istnieją narody«, zakończy się powszechną anarchią, co uspokoi narody i nauczy, że Jehowa jest Bogiem, i że będzie wywyższony między narodami. (Psalm 46:10). Stan rzeczy przedstawiony w języku symbolicznym jako szalejące fale morskie, jako topniejąca ziemia, jako walące się góry i płonące niebo, wówczas przeminie, po czym strapiona ludzkość zacznie zaznawać pokojowych błogosławieństw »nowych niebios i nowej ziemi«. Lecz Pomazaniec Pański i Jego prawowite i sprawiedliwe rządy najpierw muszą być uznane przez klasę dzieci Bożych, która przejdzie przez ucisk wielki, a przedstawiona jest na rysunku Boskiego Planu Wieków, przez figury oznaczone literami »m« i »t« (Patrz: także strony 235 do 239 Tomu I) – następnie, przy jego zakończeniu (wielkiego ucisku – przyp. tłum.) przez cielesnego Izraela, a w końcu przez całą ludzkość.
Po siódme, znajdziemy w nim dowód, że przed ową datą Królestwo Boże zorganizowane w mocy, będzie na ziemi i »połamie i pokruszy« posąg przedstawiający rządy pogańskie (Dan. 2:34) i całkiem pochłonie władzę ich królów. Jego własna moc i panowanie zostanie ustanowione tak szybko, jak szybko przez swe różnorodne wpływy i środki skruszy ono i rozrzuci »istniejące władze« – cywilne i kościelne – żelazne i gliniane” (The Time Is At Hand 1889 s. 76-78; tekst polski cytowany według Kryzys sumienia R. Franz, 2006, s. 208-209; tam też fotokopie z oryginalnym tekstem angielskim, s. 207-208).
Widać z powyższego, że Russell wyznaczył aż siedem ważnych wydarzeń dla świata i żadne z nich się nie wypełniło. Dlatego w kolejnych edycjach (od roku 1915) tego tomu pozmieniano te treści (wytyczne o tym patrz ang. Strażnica 01.03 1915 s. 5649 [reprint]). W tym fragmencie, jak i w innych, zamiast słów „w roku
Wracając jeszcze do Wielkiej Piramidy i jej „siedmiu różnych potwierdzających dowodów” dla „października” 1914 roku, trzeba zaznaczyć, że Russell w poświęconym jej rozdziale (tom III) nie podał przekonujących argumentów za tą datą. Dopiero w roku 1909, po naniesieniu zmian w Wykładach, pojawił się „koniec roku
„Następnie mierząc (...) znajdujemy
„Następnie mierząc (...) znajdujemy
Tę zmianę Russell nakazał wprowadzić w roku 1909 (patrz ang. Strażnica 15.09 1909 s. 4477 [reprint]).
Natomiast „październik” 1914 roku dodano dopiero w nowszej edycji tomu III: we may understand the reference to be to the anarchous trouble which will follow October, 1914; but a trouble chiefly upon the Church may be expected about
To zagadnienie szerzej opisujemy w kolejnym rozdziale o Wykładach Pisma Świętego.
W tym samym roku 1913, w którym podano dodatkowe potwierdzenie dla roku 1914, pochodzące z Wielkiej Piramidy, Russell powątpiewał w słuszność swojej chronologii. Równocześnie też zapewniał, że jego wyliczenie jest słuszne:
„Musimy przyznać, że istnieje możliwość, iż popełniliśmy błąd w odniesieniu do chronologii, chociaż nie widzimy żadnego błędu w liczeniu Siedmiu Czasów Pogan jako wygasających około 1 października 1914 roku” (ang. Strażnica 15.11 1913 s. 5348 [reprint] – We must admit that there are possibilities of our having made a mistake in respect to the chronology, even though we do not see where any mistake has been made in calculating the Seven Times of the Gentiles as expiring about October 1, 1914).
Powyższy tekst jest jednym z pierwszych, w którym pojawia się dokładna data „około 1 października 1914 roku”.
Kiedy w Wykładach Pisma Świętego pojawił się „październik” związany z okresem 2520 lat?
Rok 1914 pojawia się tylko w czterech tomach Wykładów Russella: II, III, IV, VI.
Natomiast „październik” związany z tym rokiem, w ogóle nie występuje w tomach II i III wydawanych w latach 1889-1896.
W tomie IV pt. The Day of Vengeance (Dzień Pomsty), wydanym w roku 1897, pojawia się „październik” roku 1914 i to 6 razy (s. 547, 604 [2 razy], 616, 622, 624 [wydanie polskie 1919 r. zawiera „październik” tylko 3 razy – s. 747, 762, 771]).
Później „październik” związany z rokiem 1914, pojawił się po raz pierwszy w kilku tomach Wykładów w roku 1904. W tym czasie ukazała się już cała seria sześciu tomów (ostatni w 1904 r.) pod tytułem Brzask Tysiąclecia (ang. Millennial Dawn). W tym samym roku zmieniono oficjalnie jej tytuł na Wykłady Pisma Świętego (ang. Studies in the Scriptures):
„Gdy tomy Brzasku Tysiąclecia zaczęto nazywać Wykładami Pisma Świętego, tom I oznaczano »serya I«, tom II – »serya II« itd. Tytułu Wykłady Pisma Świętego użyto do określenia ograniczonego nakładu wydanego około października roku 1904, a od 1906 roku ta nowa nazwa stopniowo się upowszechniła” (Świadkowie Jehowy – głosiciele Królestwa Bożego 1995 s. 53).
Prawdopodobnie zmiana tytułu całej serii była tylko chwytem marketingowym, ale przy okazji wprowadzono pewne korekty w chronologii Russella.
W tomie VI wydanym po raz pierwszy w roku 1904 także pojawia się „październik” 1914 roku:
„Według naszego spodziewania początek czasu wielkiego ucisku wkrótce nadejdzie, gdzieś pomiędzy rokiem
Początek srogiego ucisku nie jest wyraźnie zaznaczony w Piśmie Świętym i raczej zależny jest od zbiegu okoliczności” (Nowe Stworzenie 1919 s. 718 [ang. 1904 s. 579]).
„Październik” w powiązaniu z rokiem 1914, nie pojawia się, jak wspomnieliśmy, w pierwszych edycjach tomu pt. Nadszedł Czas (tom II). Nie ma go w wydaniu z roku 1889 i 1902. Pojawia się w edycji z roku 1907 i w kolejnych (być może także w edycjach z lat 1904-1906).
Oto te słowa po polsku:
„Pamiętajcie, że czterdziesto letnie żniwo Żydowskie skończyło się w październiku R. P. 69 i że nastąpiło potem kompletne obalenie tego narodu. Podobnie czterdzieści lat żniwa Wieku Ewangielii skończyło się w październiku, 1914 roku i że tak samo należy się wkrótce spodziewać obalenia tak zwanego »Chrześciaństwa.« »I w jedną godzinę przyszedł sąd twój.« – Obj. 18:10, 17,
Oto oryginalne słowa dodane prawdopodobnie w roku 1904 lub nieco później:
Remember that the forty years’ Jewish harvest ended October, A.D. 69, and was followed by the complete overthrow of that nation; and that likewise the forty years of the Gospel age harvest will end October, 1914, and that likewise the overthrow of ”Christendom,” so-called, must be expected to immediately follow. ”In one hour” judgment shall come upon her.—Rev. 18:10, 17, 19.(The Time is at Hand 1907, 1911, 1915 s. 245]).
Podobnie w angielskim tomie Przyjdź Królestwo Twoje (tom III) w edycjach z roku 1891 (s. 359) i 1898 (s. 364) nie było nic o „październiku” (1914), a w edycji z roku 1910 jest o nim mowa: we may understand the reference to be to the anarchous trouble which will follow October, 1914; but a trouble chiefly upon the Church may be expected about
Tego fragmentu nie ma w polskim tomie (1919, 1923), ale przekazujemy te słowa w tłumaczeniu: „możemy to zrozumieć jako nawiązanie do anarchicznego ucisku, który nastąpi w październiku 1914 roku; lecz ucisku, który spadnie głównie na Kościół, możemy oczekiwać około R. P.
Niektóre teksty z tomów Wykładów mogły sugerować, że początkowo oczekiwano na ostatni miesiąc 1914 roku, a nie na wcześniejsze miesiące, takie jak lipiec, wrzesień czy październik, o których będzie mowa:
„Degradacya Nabuchodonozora była typem ludzkiej degradacyi pod zwierzęcymi rządami przez siedm symbolicznych czasów czyli lat – dzień za rok, 2520 lat – począwszy od jego panowania aż dotąd. Zauważmy, że to odpowiada dokładnie siedmiu czasom, które miały wypełnić się nad Izraelem, z końcem R. P.
Ten rodzaj terminologii może wynikać z używania różnych kalendarzy przez Izraelitów i świat pogański. Russell i wcześniejsi badacze adwentowi posługiwali się nimi wybiórczo. Wybierali początek roku taki, jaki odpowiadał ich aktualnym obliczeniom.
Które miesiące, oprócz „października”, wyznaczano dla roku 1914?
„Październik” omówiliśmy szeroko powyżej. Tu zaś wspominamy inne miesiące roku 1914, które też wyznaczano zamiast „października”.
Gdy koniec „czasów pogan” zaczął się przybliżać, rozpoczęto dokładne określanie nie tylko lat, ale i miesięcy, a nawet dni dla roku 606 przed Chr. i 1914 po Chr.
Wtedy rozpoczęły się pierwsze problemy chronologiczne Russella.
Gdy na początek „czasów pogan” ustalono lipiec, wrzesień, czy październik roku 606 przed Chr., to znikało już 6-9 miesięcy z tego roku. Zakładany rok 606 stawał się kwestią kilku miesięcy. Analogicznie „czasy pogan” miały kończyć się w tych samych miesiącach roku 1914. Wtedy dawało to tylko 2519 lat, a nie 2520! Gdy przyjęto „październik”, to okres przed Chrystusem stanowił tylko 605 lat i 3 miesiące, a nie 606 lat.
Początkowo Russell nie zmieniał oczekiwanych lat, ale miesiące przeznaczone do swych wyliczeń (lipiec, wrzesień, październik).
Oto przykłady kalkulacji z lat 1896-1916, gdy rozpoczęto wyznaczanie dni i miesięcy związanych z rokiem 606 przed Chr. i 1914 po Chr.:
„Rozpoczynając od tego wyraźnie poprawnego punktu wyjścia, 2520 lat »Czasów Pogan«, bez rozciągania lub skracania, kończy się we wrześniu 1914 roku, podczas gdy jest możliwe, iż można się czegoś spodziewać 18 lat wcześniej (1896 r. po Chr.), ponieważ obwieszczenie o »Czasach Pogan« było uczynione przez Daniela, a sen je ukazujący dany był Nabuchodonozorowi 18 lat wcześniej, nim Królestwo Boże zostało usunięte, ustępując miejsca uniwersalnemu panowaniu Nabuchodonozora” (ang. Strażnica 15.05 1896 s. 1979 [reprint]).
„Pytanie (1909) – W drugiej Księdze Królów 25:3-6; Jer. 39:2-5; 52:6-9 jest powiedziane, że upadek Sedekiasza i zabranie go do niewoli miało miejsce dnia dziewiątego, 4-go miesiąca. Rok, o którym jest wzmianka, w Księgach Królewskich był świętym rokiem, który się zaczął około kwietnia, według naszego kalendarza, dzień 9-ty, miesiąca 4-go, odpowiada na lipiec 1-szy. Zniesienie władzy Sedekiasza zaznacza Czasy Pogan i jeżeli to miało miejsce w lipcu czy zatem Czas Pogan nie powinien się kończyć w lipcu? Czy byłby zatem lipiec 1914, czy lipiec 1915?
Odpowiedź – Ja nie wiem; nie zastanawiałem się szczegółowo nad tym i nad różnicą która czyni parę miesięcy, lepiej wziąć datę wcześniejszą i być pewnym” (Co kaznodzieja Russell odpowiadał na zadawane jemu liczne pytania 1947 [ang. 1917] s. 54 [ang. s. 75]).
„(...) data 20 września obecnego 1914 roku wyznaczyła prawdopodobnie koniec »czasów pogan«. Jeśli tak, to jesteśmy świadkami teraz konfliktu wśród narodów prowadzącego do ich końca. Dokładnie tego powinniśmy oczekiwać. (...) Królestwo Pana będzie się objawiać coraz bardziej” (ang. Strażnica 01.11 1914 s. 5566 [reprint]).
Por. inne fragmenty z tego samego artykułu:
s. 5563 – It may be that many of the Lord's people were expecting more than they should have looked for to occur with the opening of the Jewish year 1915, which began with September 21 [1914]
s. 5565 – The year 1914 actually ended Sept. 20, 1914, Jewish reckoning.
s. 5565 – But are we in any sense of the word to expect such a sudden transition--that going to bed on the night of September 20, we would find, on the morning of September 21, all the kingdoms of the world destroyed and the Kingdom of Christ set up, the saints in glory? etc.
s. 5567 – Will the culmination of Gentile Times bring in the Kingdom by a very slow change, or how will it be done? September 21 did not bring any great change, but it saw this anger and this war-fever already begun amongst the nations.
„Pytanie (1915) – (...) Tych »siedem czasów«, czyli siedem symbolicznych lat, zaczęło się w roku 606 przed Chrystusem – gdy rozpoczęło się burzenie Jerozolimy i przesiedlanie całego narodu do Babilonu, dając początek zapowiedzianym siedemdziesięciu latom spustoszenia ziemi (Jer. 25:8-12; 2 Kron. 36:14-22) – i trwało według naszego zrozumienia do około 21 września ubiegłego roku [1914]” (Co powiedział Pastor Russell 2015 [ang. 1917] s. 355-356; patrz ten sam tekst ang. Strażnica 01.07 1915 s. 5721 [reprint]).
„Czy Czasy Pogan skończyły się około 1 października 1914 roku? Tak się zdaje, jakoby skończyły się. Wielkie państwa zostały strasznie potrząśnięte i widać, jak zaczynają się kruszyć i w dalszym ciągu to kruszenie postępuje, aż dojdą one do zupełnego zniszczenia” (ang. Strażnica 01.02 1916 s. 5845 [reprint]).
Przypomnijmy, że Barbour sugerował raczej kwiecień, niż październik, o czym pisaliśmy powyżej (patrz ang. Zwiastun Poranka październik 1875 s. 76).
Za czasów prezesa J. F. Rutherforda (1869-1942) wyznaczano też koniec lipca i początek sierpnia 1914 roku (tak było w latach 1919-1930):
„(...) czasy pogan skończyły się w sierpniu 1914 roku, w 2520 lat po zupełnem obaleniu Sedekiasza” (Strażnica 15.12 1919 s. 371 [ang. 01.12 1919 s. 355]).
„Wiemy, że »czasy pogan« zakończyły się właśnie w 2520 lat później, w 1913 lat i siedm miesięcy ery chrześcijańskiej, innemi słowy 1 sierpnia 1914 roku” (Strażnica 01.06 1922 s. 174 [ang. 15.04 1922 s. 126]).
„I oto naraz, jakoby piorun z czystych obłoków dnia 28 lipca, 1914 roku, Austria wypowiedziała wojnę małemu państwu Serbii. We dwóch dniach Rosja, aby zabezpieczyć swego klienta, Serbję, wypowiedziała wojnę Austrji. Niemcy natychmiast sprzymierzyły się z Austrią przeciw Rosji. Anglja i Francja zaraz pośpieszyły pomocą Rosji. (...) Jest to zgodnem z twierdzeniem, że odjęcie panowania Pogan było opóźnionem do lipca-sierpnia, owej pory roku. Bo w lipcu-sierpniu na 606 lat przed Chrystusem poganie ujęli zupełną kontrolę nad światem; i akuratnie na czas, 2520 lat później, nawet co do miesiąca w roku, rugowanie się rozpoczęło (Strażnica 01.03 1925 s. 70 [ang. 15.02 1925 s. 54]).
„Okres 2520 lat rozpoczął się z upadkiem Sedekjasza w roku 606 przed Chr. i skończył się w roku 1914 po Chr. (...) okres ten musiał się skończyć mniej więcej 1 sierpnia 1914 r.” (Życie 1929 s. 120).
„(...) a więc upłynęło dokładnie 2520 lat od czasu zburzenia Izraela, gdysięrozpoczęła w 1914 roku Wojna Światowa” (Wojna czy pokój? 1930 s. 28).
W roku 1930 ponownie pojawia się „październik” 1914 roku w powiązaniu z „czasami pogan” (patrz Światło 1930 t. I, s. 194-195).
Widzimy, że jeszcze w latach 1929-1930 pośrednio wskazywano, iż „czasy pogan” trwają 2519 lat, a nie 2520, bo od sierpnia 606 r. przed Chr. do sierpnia 1914 minęło mniej lat, niż oficjalnie uczono.
Sytuacja po październiku 1914 roku
Popatrzmy, jak w listopadzie, gdy minęły wcześniejsze wskazywane miesiące roku 1914, Russell usprawiedliwiał siebie i uspokajał swoich współwyznawców. Czynił ich także współodpowiedzialnymi za przeżyty zawód:
„Możliwe, że wielu z ludu Pańskiego spodziewało się więcej wydarzeń, niż powinni, w związku z początkiem żydowskiego roku 1915, który rozpoczął się 21 września [1914] (...)
Koniec Czasów Pogan
Badając Słowo Boże, wyliczyliśmy 2520 lat – siedem symbolicznych czasów od owego roku 606 p.n.e. i przekonaliśmy się, że sięgają one do października 1914 roku, o ile byliśmy zdolni to wyliczyć. Nie mówiliśmy stanowczo, że rok 1914 miał być owym rokiem. Jedynie zostawiliśmy to każdemu, aby przypatrzył się faktom historycznym i policzył sam dla siebie. Wielu z nas wywnioskowało, że na ile to mogliśmy dostrzec, październik tego roku pokaże koniec pogańskiej dzierżawy władzy. Z nadejściem października dochodzimy do końca roku żydowskiego. Rok 1914 skończył się właściwie 20 września, według rachuby żydowskiej.
Teraz nasuwa się pytanie, czy »czasy pogan« skończyły się, czy nie? Niektórzy być może są skłonni mówić: Nie, one się nie skończyły. Inni zaś może mówią: Gdyby »czasy pogan« się skończyły, to powinniśmy się spodziewać, że poganie byliby całkowicie odsunięci od wszelkiej władzy i kontroli, a Królestwo Chrystusowe byłoby ustanowione. Czy nie spodziewalibyśmy się wielu rzeczy, które miały mieć miejsce, gdy »czasy pogan« się skończą?
Stwierdzamy, że jedni mają takie wyobrażenie, a drudzy inne. Niektórzy sądzili, że już w następnej godzinie po północy zobaczą wszędzie wielką, wspaniałą zmianę – że zło zostanie usunięte w sześćdziesiąt minut czy sześćdziesiąt sekund. Lecz czy byłoby to rozumne spodziewać się, że królestwa pogańskie mogłyby zostać usunięte w ciągu jednej godziny lub jednego dnia? Gdyby Bóg tak powiedział, to co innego, bo wiemy, że Bóg posiada wszelką moc do wykonania swej woli wszędzie. Lecz czy w jakimkolwiek znaczeniu tego słowa mamy się spodziewać takiego nagłego przejścia – że kładąc się na spoczynek wieczorem 20 września, stwierdzimy o poranku 21 września, że wszystkie królestwa świata są zniszczone, a Królestwo Chrystusowe ustanowione, zaś święci są w chwale? To byłaby błyskawiczna zmiana! Nie myślimy, że ktokolwiek ma prawo tak myśleć. Jeśli ktoś miał takie oczekiwania, to były one bezpodstawne” (ang. Strażnica 01.11 1914 s. 5563, 5565 [reprint]).
Te słowa i dalsze cytaty pochodzą z artykułu pt. Panowanie sprawiedliwości przygotowuje się (ang. Strażnica 01.11 1914 s. 5563-5570 [reprint]), którego fragmenty przedstawiono też później w roku 1930 w książce pt. Światło na stronach 194-197:
„Być może, że wielu z ludu Pańskiego więcej się spodziewało wydarzeń z początkiem żydowskiego roku 1915 (koniec roku 1914), aniżeliby się tego powinni byli spodziewać (...)
Mógłby ktoś zapytać: ‘Z uwagi na to, że wypełnienie się różnych chronologicznych proroctw dowodzi, iż zamiary Boże powoli się wypełniają, czyż tedy Królestwo nie może być zaprowadzone dopiero po pięciu, dziesięciu albo nawet dwudziestu pięciu latach?’ Odpowiedzią naszą jest to, że nie jesteśmy prorokiem; przypuszczamy tylko, że osiągnęliśmy punkt, kiedy czasy pogan się skończyły. Jeżeliby Pan postanowił, abyśmy jeszcze pięć dalszych lat tutaj pozostali, to będziemy bardzo szczęśliwi, że pozostawamy po tej stronie zasłony, a jesteśmy pewni, że wszystkie prawdziwie poświęcone dzieci Pańskie taksamo będą zadowolone, że są po tej stronie, gdyby to miało być wolą Pańską. Jeżeliby Pan sam dla nas przeznaczył dalszy taki dobry rok, jak ostatni, czegożbyśmy sobie więcej mogli życzyć? (...)
Oczekujemy naszej przemiany, której jedni dostąpią w ten, drudzy w inny sposób” (Światło 1930 t. I, s. 194-197).
Według Russella od października 1914 roku należało już żyć tylko „z dnia na dzień” w oczekiwaniu na zabranie do nieba. Innymi słowy, tak jak „czekający na spóźniony pociąg”, który w każdej chwili może nadjechać i nie można już opuszczać peronu. Przypominamy, że te słowa Russell wypowiedział w listopadzie 1914 roku, gdy nic nie nastąpiło w oczekiwanym październiku. Oto ten fragment, z tego samego artykułu powtórzony w roku 1923:
„Badacze Pisma Świętego pospolicie wierzyli, że rok 1914 będzie ostatnim rokiem wysiłków kościoła po tej stronie zasłony; i że w tym czasie nastąpi ich przemiana. Niektórzy byli tak pewni tego, iż przygotowali się na opuszczenie wszystkiego w ostatnim dniu września i pójście do Pana. Niektórzy wygłosili mowy, twierdząc, iż jest to ich ostatnia do braci, że już jutro pójdą do Pana. Lecz minęła jesień roku 1914 tak jak mija wszystko (...)
W Strażnicy (angielskiej) z 1-go listopada 1914, Brat Russell napisał:
»Lecz nie jesteśmy daleko od naszej przemiany; i nasza rada jest, by wszyscy z ludu Bożego żyli tak z dnia na dzień, jakby to był ich ostatni dzień po tej stronie zasłony, i że tego wieczora lub jutra nadejdzie czas chwalebnego przejścia poza zasłonę. Tak żyjąc, z pewnością nabędziemy wiele dobrego doświadczenia, które sprowadzi błogosławieństwa i dojrzejemy w charakterze. Co za błogosławiony taki żywot! – Każdego dnia spodziewać się ujrzenia naszego Odkupiciela i pomagania Mu w Jego chwalebnej pracy! Rzeczy połączone z teraźniejszym czasem zdają się być coraz to mniej ważne, a z tej przyczyny charakter nasz jest oczerniający przez tych, którzy żyją tylko po to, by wykorzystać wszystko w życiu doczesnem.« – Przedruk Strażnicy str. 5569, par. 8. (ang.).
Sam język tu użyty pokazuje, że myślą brata Russella było, iż ostatniego dnia należy spodziewać się każdej chwili. Ten stan oczekiwania można przyrównać do czekającegona spóźniony pociąg, który może nadejść każdej chwili, to zdaje się, że się spóźnił” (Strażnica 15.10 1923 s. 310 [ang. 01.10 1923 s. 294]).
Oto inna wypowiedź Russella z kluczowego roku 1914, gdy zadano mu pytanie o wypełnienie oczekiwań:
„[Pytanie z roku 1914] Tak rzecz się ma z chronologią i tak się na nią zapatruję. Nie widzę wcale gdzie mogłaby być wada, gdzie i na co miałbym wskazać, że jest nieakuratne. Nie mogę się wcale dopatrzyć takiego miejsca. Wszystko przedstawia mi się dziś tak samo, jak 30 lat temu.
Ależ Bracie Russell, mamy już 1914 rok i czy te rzeczy, które się brat spodziewał wypełniły się w tym czasie?
Prawda że nie. Nie wszystkie się wypełniły.
Co brat uważa, że jest tego powód?
Może być, że spodziewałem się więcej, aniżeli należało się spodziewać. W każdym razie nie widzę, ażeby przez to chronologia miała być nieakuratną, lub że nasze oczekiwania były niewłaściwe” (Co kaznodzieja Russell odpowiadał na zadawane jemu liczne pytania 1947 [ang. 1917] s. 69).
Temat nasz kontynuujemy w części drugiej tego artykułu w następujących rozdziałach:
Zapewnienia Russella dotyczące dokładności jego chronologii
Pytanie do Russella o „październik” roku 1914 i 1915
„Rok zerowy” – kiedy się pojawił?
„Rok zerowy” – kiedy zniknął?
Przyznanie się do błędów w kwestii „roku zerowego” i roku 606 przed Chr.